Οι Αγρο-βιοτεχνολογικοί Συνέταιροι
Οι Αγρο-βιοτεχνολογικοί μηχανισμοί στην επιδίωξη τους να ρίξουν τα προϊόντα τους στην αγορά με όσο το δυνατό λιγότερους φραγμούς, έχουν αποκτήσει την υποστήριξη σημαντικών παραγόντων. Κυβερνήσεις έχουν παράσχει δημόσιο χρήμα στην βιομηχανία της βιοτεχνολογίας και ενίσχυσαν πολιτικές που διευκολύνουν τον πειραματισμό και την εμπορευματοποίηση, παρά τον αυστηρό έλεγχο των βιοτεχνολογικών προϊόντων. Άλλες πολιτικές ενθαρρύνουν την έρευνα και την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας σε δημόσια ινστιτούτα, περιλαμβάνοντας και πανεπιστήμια.
Οι Αγρο-βιοτεχνολογικοί μηχανισμοί έχουν επίσης μεγάλη επιρροή σε σημαντικούς οργανισμούς και ιδρύματα. Στον παγκόσμιο Βορρά, για παράδειγμα, εμπλέκονται με οργανισμούς παραγωγής προϊόντων, όπως η Αμερικάνικη Ένωση Σόγιας και το Συμβούλιο Ελαιοκράμβης του Καναδά, ενώ στον παγκόσμιο Νότο έχουν απευθείας συνεργασία με οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Διεθνής Υπηρεσία Απόκτησης της Αγρο-βιοτεχνολογίας (ISAAA). Οι δεσμοί των Αγρο-βιοτεχνολογικών μηχανισμών και τέτοιων οργανισμών έχουν παίξει σημαντικό ρόλο στην βιομηχανοποίηση της γεωργίας παγκοσμίως, με την γενετική μηχανική ως την πιο πρόσφατη συνεισφορά σε αυτήν την διαδικασία. Στην συνέχεια θα αναλυθεί το πώς κυβερνήσεις και οι διάφοροι οργανισμοί αυτών παίζουν σημαντικό ρoλο στην υποστήριξη των Αγρο-βιοτεχνολογικών μηχανισμών.
Οι Κυβερνήσεις
Στη βόρεια Αμερική οι δεσμοί μεταξύ των κυβερνήσεων και της βιομηχανίας της βιοτεχνολογίας είναι πολύ ισχυροί. Η πολιτεία σε εθνικό και τοπικό επίπεδο έχουν επιδείξει σημαντική υποστήριξη στην εν λόγω βιομηχανία. Στον Καναδά η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θεσμοθέτησε την Καναδική Στρατηγική Βιοτεχνολογίας το 1983. Η ονομαζόμενη πια Εθνική Στρατηγική Βιοτεχνολογίας επικαλείται την ανάπτυξη του βιοτεχνολογικού τομέα και επιδεικνύει την δημιουργία θέσεων εργασίας και την οικονομική ανάπτυξη που δημιουργείται από την παραγωγή και πώληση των προϊόντων βιοτεχνολογίας. Η παραπάνω κίνηση έλαβε σημαντικά κίνητρα από την ραγδαία χρηματιστηριακή άνοδο της βιοτεχνολογίας στις Η.Π.Α. στις αρχές του ΄80 και επινοήθηκε από πολλούς εκπροσώπους της βιομηχανίας και του ακαδημαϊκού χώρου. Αυτού του είδους πολιτικές πρωτοβουλίες έχουν σημάνει ότι οι κυβερνήσεις α) προωθούν την βιοτεχνολογία β) δημιουργούν νομοθεσίες που ευνοούν την βιομηχανία και γ) παρέχουν δημόσιο χρήμα στην σχετική βιομηχανία.
α) Οι κυβερνήσεις προωθούν την βιοτεχνολογία
Στον Καναδά η Ομοσπονδιακή κυβέρνηση έχει υπάρξει πολύ δραστήρια στο να προωθεί την βιοτεχνολογία στην δημόσια σφαίρα. Από το 1997 η κυβέρνηση μέσω φορέων της όπως η Γεωργία και Αγρο-τρόφιμα του Καναδά (AAFC), τον Καναδικού Φορέα Ελέγχου Τροφίμων, την Βιομηχανία Καναδά, και την Υγεία Καναδά. Έχει ξοδέψει τουλάχιστο 12 εκ. δολάρια Καναδά σε στρατηγικές δημοσίων σχέσεων για την προώθηση γ.τ. τροφίμων. Από αυτά τα λεφτά, τα 2.5 εκ. δολάρια ξοδεύτηκαν σε ένα φυλλάδιο ονομαζόμενο “Η ασφάλεια τροφίμων κι Εσείς” που έχει διανεμηθεί σε όλα τα νοικοκυριά της χώρας. Η BIOTECanada, το κύριο λόμπι βιομηχανιών βιοτεχνολογίας της χώρας έλαβε 25 χιλιάδες δολάρια από το ΑΑFC και 5.7 εκ. δολάρια από την Βιομηχανία Καναδά, ενώ το Δίκτυο Επικοινωνίας της Βιοτεχνολογίας Τροφίμων (τώρα, Δίκτυο Ασφάλειας Τροφίμων του Πανεπιστημίου του Guelf) και τα Εθνικά Ινστιτούτα Διατροφής (εκ των οποίων κάποια μέλη είναι πολυεθνικές τροφίμων και φαρμακευτικών, καθώς και μεγάλες αλυσίδες πολυκαταστημάτων ειδών διατροφής) επίσης έλαβαν χρήματα από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση για την προώθηση της βιοτεχνολογίας στο κοινό.
Ενώ η κυβέρνηση των Η.Π.Α. είναι ενεργή στο να προωθεί την βιοτεχνολογία στους πολίτες της, ασχολείται επίσης με το να προωθεί την βιοτεχνολογία και σε διεθνές επίπεδο.
συμβαίνει κυρίως για τον λόγο ότι οι Η.Π.Α. είναι η μεγαλύτερη παραγωγός και εξαγωγέας των γ.τ. καλλιεργειών διεθνώς ενώ οι μεγαλύτερες αγορές για τα αγροτικά αγαθά των Η.Π.Α. είναι η Ευρώπη και η Ασία οι οποίες έχουν θέσει περιορισμούς στην εισαγωγή βιοτεχνολογικών καλλιεργειών. Η κυβέρνηση των Η.Π.Α. είναι το ίδιο δραστήρια στο να προωθεί τις γ.τ. καλλιέργειες και στους αγρότες του παγκόσμιου Νότου.
Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν επίσης διασκέψεις και συνέδρια για την προώθηση της βιοτεχνολογίας. Αυτά διοργανώνονται συνήθως σε ετήσια βάση, εξυπηρετώντας ως σημείο συνάντησης για στελέχη εταιρειών, εργοδότες, επιστήμονες κατευθυνόμενους από εταιρείες, ανεξάρτητους επιχειρησιακούς συμβούλους, χρηματοδότες, κυβερνητικούς υπαλλήλους και ΜΜΕ. Κάποια από τους κύριους σκοπούς αυτών των βιομηχανικής συνάντησης είναι συζήτηση γύρω από τις τελευταίες τάσεις της εμπορευματικής ανάπτυξης, η δημιουργία ενός κλίματος εμπιστοσύνης σε προϊόντα και τεχνολογίες, και η προώθηση επενδύσεων στο τομέα της βιοτεχνολογίας.
Το ετήσιο διεθνές συνέδριο του ΒΙΟ (Οργανισμός Βιομηχανίας της Βιοτεχνολογίας) είναι η μεγαλύτερη συνάντηση των υποστηρικτών της βιοτεχνολογίας. Τα ΒΙΟ συνέδρια χρησιμεύουν στην προώθηση επενδυτικών ευκαιριών σε πόλεις όπως το Toronto και η Washington, όπου έλαβαν χώρα τα Διεθνή συνέδρια & Εκθέσεις Βιοτεχνολογίας του ΒΙΟ το 2002 και 2003, αντίστοιχα. Σε καθεμία από αυτά τα γεγονότα, δόθηκε έμφαση στα τοπικά ινστιτούτα έρευνας στη βιοτεχνολογία και στις κυριότερες εταιρείες και ερευνητικά πάρκα, μαζί με την προσπάθεια ενθάρρυνσης για επέκταση εφ’ όλης της ύλης των δημοσίων σχέσεων του ΒΙΟ.
Οι κυβερνήσεις μαζί με τις εταιρείες είναι οι κύριοι σπόνσορες των συνεδρίων της βιομηχανίας της βιοτεχνολογίας. Για παράδειγμα μερικοί από τους σπόνσορες του συνεδρίου ΒΙΟ στον Καναδά ήταν η κυβέρνηση του Καναδά, η κυβέρνηση του Ontario, η πολιτεία του Illinois, η πόλη του Chicago, και τα Ινστιτούτα Ερευνών Υγείας του Καναδά. Στην Washington στους σπόνσορες περιλαμβάνονταν επίσης η Κυβέρνηση του Καναδά και η κυβέρνηση του Ontario, μαζί με την Πολιτεία του Delaware, της Maryland και της Georgia. Εντωμεταξύ ο πρόεδρος Μπούς, έδωσε μια μεγάλη προώθηση στις δημόσιες σχέσεις της βιοτεχνολογίας και του ΒΙΟ βγάζοντας λόγο στο συνέδριο του 2003 όπου και χαρακτήρισε την βιοτεχνολογία ως “λύση για την πείνα”.
Αξιοσημείωτα, από το 1998 τα περισσότερα ΒΙΟ συνέδρια έχουν συναντήσει αντίσταση με τη μορφή αντι-συνεδρίων, διαδηλώσεων και άλλων συναντήσεων. Αυτές οι δράσεις έχουν υπάρξει αποτελεσματικές στο να κάνουν γνωστές τις αρνητικές συνέπειες της βιομηχανίας της βιοτεχνολογίας. (βλέπε www.biodev.org).
β) Νομοθεσίες που ευνοούν την Βιομηχανία
Οι κυβερνήσεις στην Βόρειο Αμερική δημιουργούν πολιτικές νομοθεσίες που φέρνουν τα προϊόντα βιοτεχνολογίας στην αγορά το δυνατόν ταχύτερο και με τα λιγότερα δυνατά εμπόδια. Στον Καναδά και τις Η.Π.Α. η έγκριση γ.τ. καλλιεργειών βασίζεται σε δεδομένα που ανήκουν και δίνονται από τις ίδιες εταιρείες που εμπορεύονται αυτά τα προϊόντα. Επειδή αυτά τα δεδομένα είναι προσωπική ιδιοκτησία, δια νόμου δεν είναι προσβάσιμα και στο κοινό. Αφού τα γ.τ. προϊόντα ριχτούν στη αγορά δεν υπάρχει πια καμία μακροχρόνια δοκιμή ούτε παρακολούθηση τους.
Οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν επίσης διασκέψεις και συνέδρια για την προώθηση της βιοτεχνολογίας. Αυτά διοργανώνονται συνήθως σε ετήσια βάση, εξυπηρετώντας ως σημείο συνάντησης για στελέχη εταιρειών, εργοδότες, επιστήμονες κατευθυνόμενους από εταιρείες, ανεξάρτητους επιχειρησιακούς συμβούλους, τυχοδιώκτες καπιταλιστές, κυβερνητικούς υπαλλήλους και ΜΜΕ.
Οι γ.τ. καλλιέργειες νομοθετούνται υπό το αμφιλεγόμενο πλαίσιο της “ουσιώδους ισοδυναμίας” το οποίο απλά εξομοιώνει τα γ.τ. με τα μη γ.τ προϊόντα. Στον Καναδά για παράδειγμα αντί της ταυτοποίησης των γ.τ. προϊόντων και καλλιεργειών ως γενετικώς τροποποιημένα, ταξινομούνται ως “καινοφανή τρόφιμα” ή “καλλιέργειες με καινοφανή γνωρίσματα” αντίστοιχα.
γ) Δημόσιο χρήμα για την βιομηχανία της Βιοτεχνολογίας
Οι κυβερνήσεις υποστηρίζουν τους βιοτεχνολογικούς μηχανισμούς παραχωρώντας δημόσιο χρήμα για έρευνα και ανάπτυξη. Η Καναδική κυβέρνηση για παράδειγμα έχει συνεισφέρει τουλάχιστον 500.000 δολάρια Καναδά για την ανάπτυξη του σιτηρού Roundup Ready της Monsanto στο Κέντρο Έρευνας Δημητριακών του φορέα AAFC στο πανεπιστήμιο της Manitoba. Παρόμοια, η ανάπτυξη της τεχνολογίας Εξολοθρευτής χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας των Η.Π.Α. (USDA). Με τον ίδιο τρόπο δημόσιο χρήμα έχει χρησιμοποιηθεί ως βοήθεια προς τις εταιρείες. Για παράδειγμα το USDA σχεδίαζε να δώσει 20 εκ. δολάρια στην Bayer (τότε Aventis) ως επιχορήγηση κατόπιν τoυ φιάσκου StarLink. Αυτά τα χρήματα προορίζονταν στην πραγματικότητα ως ανακούφιση προς τους πληγέντες αγρότες στις Η.Π.Α.
Συνεργίες μεταξύ βιομηχανίας και κυβερνήσεων διευκολύνονται με ποικίλα προγράμματα συνεπιχορηγήσεων (matching grants) και συγκεκριμένων νομοθετικών ρυθμίσεων. Στον Καναδά ο AAFC προωθεί ένα παρόμοιο πρόγραμμα (ΜΜΙ) το οποίο σχεδιάστηκε για να αυξήσει αριθμητικά τις συνεργίες μεταξύ κυβερνητικών και εταιρειακών ερευνών. Το ΜΜΙ προτρέπει τι εταιρείες να επενδύσουν σε κυβερνητική έρευνα και υπόσχεται αντίστοιχη υποστήριξη σε μορφήυποδομών, επιστημόνων ή χρήματος. H έρευνα για το Roundup Ready σιτάρι πραγματοποιήθηκε υπό το πρόγραμμα ΜΜΙ μεταξύ της Καναδικής κυβέρνησης και της Μοnsanto.
Παρομοίως στις Η.Π.Α. υπάρχουν Συνεταιριστική Έρευνα και Συμφωνίες Ανάπτυξης (CRADAs) οι οποίες επιτρέπουν εταιρείες να μπουν σε συνεργίες με ομάδες κυβερνητικής έρευνας και σε αντάλλαγμα να έχουν προνόμια στην άδεια εμπορίας της τεχνολογίας που προκύπτει. Η Τεχνολογία Εξολοθρευτής για παράδειγμα αναπτύχθηκε σε ένα πρόγραμμα CRADA. Τα CRADA αναπτύχθηκαν από την Υπηρεσία Αγροτικής Έρευνας του USDA κατόπιν της θεσμοθέτησης της Ομοσπονδιακής Δράσης Μεταφοράς Τεχνολογίας του 1986 που άνοιξε το δρόμο για συνεργίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα μεταξύ κυβερνήσεων, πανεπιστημίων και εταιρειών.
Ένας από τους τρόπους που αυτές οι συνεργίες διευκολύνουν τις βιομηχανία της βιοτεχνολογίας είναι με το να περικόβουν το κόστος έρευνας και ανάπτυξης. Οι συνεργίες έρευνας είναι κρίσιμες για την επιβίωση της εν λόγω βιομηχανίας, μιας και τέτοιου είδους έρευνα παραείναι ακριβές για να τα βγάλουν πέρα μόνες τους οι εταιρείες. Οι συνεργίες έρευνας μεταξύ πανεπιστημίων και εταιρειών είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες για την βιομηχανία της βιοτεχνολογίας. Με κυβερνητική βοήθεια η ανάπτυξη αυτής της βιομηχανίας βασίστηκε σε μεγάλο βαθμό στην έρευνα δημόσιων πανεπιστημίων.
Οι εκπρόσωποι του λόμπι της Βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα
Στον ελληνικό χώρο και μέχρι το 1999 όσες προσπάθειες για την εμπορική ή πειραματική καλλιέργεια ΓΤ προϊόντων είχαν εγκριθεί, πραγματοποιούνταν με την πρωτοβουλία των εταιρειών του χώρου. Η εμπορική εφαρμογή της βιοτεχνολογίας στη χώρα αντιπροσωπεύονταν από αυτές τις εταιρείες με τη συνδρομή πανεπιστημιακών και ερευνητών που εμπλέκονταν στην σχετική έρευνα. Ωστόσο, καμία θεσμοθετημένη προσπάθεια επιρροής-με τη μορφή λόμπι και οργανωμένης δημόσιας προπαγάνδας που να υποστηρίζει τα συμφέροντα της βιοτεχνολογίας όπως υφίσταται στο εξωτερικό-δεν υπήρχε μέχρι και το 2002 όποτε και ιδρύθηκε η εταιρεία Bionova E.E.
Από την ίδρυση της η Bionova (www.bionova.gr) αυτό-προσδιορίστηκε ως “εταιρεία παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών και εκδόσεων η οποία δραστηριοποιείται στο τομέα των βιο-επιστημών, κυρίως της Βιοτεχνολογίας, και με συστηματικές, συνεχώς αναπτυσσόμενες και πολύμορφες δραστηριότητες, καλύπτει ουσιαστικές ανάγκες όλων των εμπλεκομένων παραγόντων του χώρου”.
Αναλυτικά οι τομείς δραστηριότητας της Bionova είναι (3):
• Εκπροσώπηση στη Ελλάδα της EuropaBio από το 2004, ως EuropaBio Hellas, που εκτός από το να εξυπηρετεί τις αρχές που πρεσβεύει η EuropaBio, “συνδέει όλες τις πιθανές εμπορικές εφαρμογές, απότοκες της Βιοτεχνολογικής έρευνας στην Ελλάδα και την Νοτιοανατολική Ευρώπη με τους καταλληλότερους αποδέκτες στην Ε.Ε., μέσα από ένα δίκτυο 1800 Ευρωπαϊκών εταιρειών”.
• Έκδοση του περιοδικού BIO μέσω του οποίου ενημερώνει και προπαγανδίζει για θέματα βιοτεχνολογίας στον ιατρικό, περιβαλλοντικό και αγροτικό τομέα (Κόκκινη, Λευκή και Πράσινη Βιοτεχνολογία όπως αποκαλούνται). Εκδίδει επίσης βιβλία όπως το “Γενετικά Τροποποιημένα Τρόφιμα” το 2004, το οποίο “απευθύνεται εξίσου πειστικά στο επιστημονικό μα και στο ευρύ κοινό, γραμμένο με πίστη στην επιστημονική δεοντολογία και αλήθεια φιλοδοξεί να συμβάλλει σε μία ενημέρωση δίχως προκαταλήψεις και σε μία συζήτηση που θα περιλαμβάνει περισσότερα επιχειρήματα από κραυγές”. Το βιβλίο υπογράφεται από έναν πανεπιστημιακό και από έναν ερευνητή του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας.
• Πραγματοποίηση ετήσιων διεθνών συνεδρίων Βιοτεχνολογίας και σεμιναρίων στη Ελλάδα (www.igbf.gr). Καλεσμένοι στα συνέδρια είναι μεταξύ άλλων εντυπωσιακά πρόσωπα της επιστήμης, όπως πανεπιστημιακοί βραβευμένοι με νόμπελ καθώς και εκπρόσωποι κρατικών φορέων, όπως ερευνητές κρατικών ιδρυμάτων και στελέχη υπουργείων. Το 1ο συνέδριο είχε πραγματοποιηθεί το 2004 υπό την αιγίδα 4 υπουργείων (Υγείας& Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, Εθνικής Παιδείας, Πολιτισμού) και αρκετών βιομηχανιών του χώρου. Το 2ο συνέδριο πραγματοποιήθηκε τον Ιούλη του 2005 ενώ το 3ο προγραμματίζεται για τον Οκτώβρη του 2006. Μεταξύ άλλων οργανώνει σεμινάρια όπως αυτό του Δεκεμβρίου του 2005 που αφορούσε όσους εμπλέκονται με την αγροτική παραγωγή και είχε να κάνει με τις δυνητικές εφαρμογές της βιοτεχνολογίας στον Ελληνικό γεωργικό τομέα.
• Τέλος, με την ονομαζόμενη “Τεχνομεσιτεία Βιοτεχνολογίας” επιδιώκει “να παράσχει νομικές υπηρεσίες για την εξασφάλιση Δικαιωμάτων Ευρεσιτεχνίας (Πατέντα) σε τοπικό ή παγκόσμιο επίπεδο και, μετά από έρευνα καταλληλότητας και εντοπισμό υποψηφίων χρηματοδοτών (Venture Capitalists), βοηθά στην Εύρεση Χρηματοδότησης Ελληνικών Επιχειρήσεων Βιοτεχνολογικού προσανατολισμού.”
Τακτικές και ευσεβείς πόθοι
Ιδρυτές της Bionova E.E. είναι, μεταξύ άλλων, πανεπιστημιακοί καθηγητές από τα πανεπιστήμια Κρήτης και Αθηνών ενώ η εταιρεία έχει δημιουργήσει ένα δίκτυο ατόμων που εμπλέκει αντιπροσώπους εταιρειών και σύμβουλους επιχειρήσεων με πανεπιστημιακούς και ερευνητές προσπαθώντας έτσι να δώσει πολυμορφική οντότητα στον Ελληνικό βιοτεχνολογικό τομέα και να “προάγει την συνεργασία την συνεργασία μεταξύ της Ακαδημαϊκής κοινότητας και του κόσμου των επιχειρήσεων”.
Δεν είναι τυχαίο ότι στο συνέδριο του 2004 είχε τονισθεί ιδιαίτερα ότι “κομβικής σημασίας ζήτημα σε ό,τι αφορά την επιχειρηματική αξιοποίηση της βιοτεχνολογίας – η οποία ήδη βρίσκει αποδοτικές εφαρμογές στη βιοϊατρική και την παραγωγή νέων φαρμάκων, τη γεωργία, τη διαχείριση αποβλήτων και την τεχνολογία περιβάλλοντος – αποτελεί η διασύνδεση των ερευνητικών ομάδων και εργαστηρίων με δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις, venture capitals και άλλους δυνητικούς χρηματοδότες”.
Τα άμεσα ενδιαφέροντα των υπέρμαχων της βιοτεχνολογίας, τα οποία ευελπιστούν να τα δουν να αναπτύσσονται στον Ελλαδικό χώρο διαφαίνονται από τα θέματα που παρουσιάζονται στα ετήσια συνέδρια: Έρευνα και εφαρμογή των γενετικά τροποποιημένων φυτών, επιχειρηματική διάσταση της επιστημονικής έρευνας με διασύνδεση των ερευνητικών ομάδων και εργαστηρίων με δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις.
Το δελτίο τύπου της γραμματείας του συνεδρίου του 2004 περιγράφει με με σαφήνεια τις υποσχέσεις της βιοτεχνολογίας στην τεχνολογίας και την οικονομία της χώρας (4)
“Δυναμική ανάπτυξη της βιοτεχνολογικής έρευνας στην Ελλάδα…Λαμβάνοντας υπόψη το εξαιρετικό επίπεδο των Ελλήνων επιστημόνων παγκοσμίως, είναι σαφές ότι η Ελλάδα έχει
πολλές δυνατότητες για περαιτέρω ανάπτυξη της ερευνητικής αλλά και της εφαρμοσμένης βιοτεχνολογίας….”
“…Τα φυτά είναι τα νέα “εργοστάσια” παραγωγής φαρμάκων…..Oι βιομηχανίες χρησιμοποιούν μεθόδους της γενετικής μηχανικής και μια σειρά φυσικοχημικών διεργασιών, που φέρνουν τα φυτά σε κατάσταση “στρες”, προκειμένου να “αναγκάσουν” τα φυτά να παράγουν σε αυξημένες ποσότητες τις συγκεκριμένες ουσίες…
“…Ο καθ. A. Τσαυτάρης, από το Τμήμα Γεωπονίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επισήμανε ότι χάρη στην πρόοδο της γονιδιωματικής είναι πλέον δυνατή η παραγωγή οικολογικών εμβολιασμένων λαχανικών που θα έχουν σημαντικά περιορισμένες ανάγκες σε φυτοφάρμακα και νερό. Εφαρμόζοντας αντίστοιχες μεθόδους είναι επίσης δυνατή η βελτίωση και αύξηση της παραγωγής του σπουδαιότερου αρωματικού, φαρμακευτικού και αρτυματικού φυτού που καλλιεργείται στη χώρα μας, του κρόκου (ζαφορά)…”
“…Από την πλευρά του, ο Δρ Α. Πίντζας, από το Ινστιτούτο Βιολογικών Ερευνών & Βιοτεχνολογίας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, σημείωσε ότι οι πρώτες in vivo δοκιμές σε ζωικά μοντέλα (από ποντίκια μέχρι πιθήκους) μιας συγκεκριμένης πρωτεΐνης (ανασυνδυασμένο TRAIL) απέδειξαν την υψηλή κυτταροτοξικότητά της ενάντια σε εμφυτευμένους στα πειραματόζωα καρκινικούς όγκους, χωρίς μάλιστα καμία αρνητική παρενέργεια…”
“…Η τρίτη ημέρα του Συνεδρίου ήταν αφιερωμένη σε ζητήματα μεταφοράς τεχνολογίας και επιχειρηματικότητας, Η βιοτεχνολογία αποτελεί έναν σύγχρονο κλάδο “έντασης γνώσης”, στον οποίο το στοιχείο της καινοτομίας διαδραματίζει ιδιαίτερα αποφασιστικό ρόλο και ουσιαστικά συντελεί στην εξοικονόμηση φυσικών πόρων, στην ορθολογικοποίηση της παραγωγής και την προώθηση αποδοτικών συνεργιών και αλληλεπιδράσεων…”
“…Μια επιχειρηματικά επιτυχημένη επιστημονική προσπάθεια στον τομέα επιχειρηματικής αξιοποίησης της βιοτεχνολογίας αποτελεί η περίπτωση του καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών Κλεομένη Μπάρλου, ο οποίος έχει ιδρύσει από το 1990 την εταιρεία CBL, η οποία παρασκευάζει, για λογαριασμό της Roche, στις εγκαταστάσεις της στην Πάτρατην πρώτη ύλη ενός νέου φαρμάκου για το AIDS, καταγράφοντας ετήσιο κύκλο εργασιών που ξεπερνά τα 10 εκατομμύρια ευρώ…”
“…Ένα άλλο επιτυχημένο παράδειγμα επιχειρηματικής αξιοποίησης βιοτεχνολογικών καινοτομιών είναι η δημιουργία της εταιρείας ΒioGenomica “Κέντρο Γενετικών Ερευνών και Αναλύσεων”. Πρόκειται για spin-off εταιρεία του ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, σε συνεργασία με την εταιρεία Biomedica, η οποία ιδρύθηκε το Φεβρουάριο του 2004 και ειδικεύεται στην αυτόματη ανάλυση αλληλουχίας γενετικού υλικού, σε εφαρμογές στη μοριακή διάγνωση (αναλύσεις γενετικής προδιάθεσης σε κληρονομικές παθήσεις: καρκίνος, νευρολογικές – ψυχιατρικές παθήσεις, σπάνιες νόσοι), και σε υπηρεσίες προσαρμοζόμενες σε εξειδικευμένες εργαστηριακές ανάγκες (γενετικά τεστ κατά παραγγελία)…”
Χαρακτηριστικό επίσης για τον πως αντιλαμβάνονται την ελληνική πραγματικότητα οι υπέρμαχοι της βιοτεχνολογίας είναι και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν το προβληματισμό για τις τυχόν συνέπειες των γ.το και τις ευαισθησίες της συντριπτικής πλειοψηφίας του κόσμου. Στη παρουσίαση του αντιπρόεδρου της Bionova N. Αλεβιζόπουλου, ένα από τα τελευταία στη σειρά σπουδαιότητας προβλήματα για την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα είναι η “κοινωνική παρανόηση, λ.χ. αντι-παγκοσμιοποίηση..” καθαρίζοντας εύκολα με την λογική και τον προβληματισμό που γεννάει την αμφισβήτηση της βιοτεχνολογίας.
Οι πολιτικοί εκπρόσωποι
Το πλαίσιο της ανάπτυξης και επένδυσης σε καινοτόμες τεχνολογίες με το οποίο στολίζεται η διευκόλυνση της δράσης των εταιρειών βιοτεχνολογίας διαφαίνεται καθαρά και από τις δηλώσεις και την παρουσία κυβερνητικών εκπροσώπων σε συνέδρια καθώς και σε κάθε άλλη ευκαιρία για τοποθέτηση πάνω στο θέμα.
Στο συνέδριο του 2004 μεταξύ άλλων καλεσμένοι ήταν και ο Γ.Γ. του Εθνικού Ιδρύματος Έρευνας και Τεχνολογίας ο οποίος επισήμανε ότι “η πολιτεία είναι έτοιμη να συμβάλλει στην εξέλιξη της Ελληνικής Βιοτεχνολογίας με αποφασιστικό τρόπο”.
Στο ίδιο συνέδριο ο τότε υφυπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων που τόνισε, με μετριοπάθεια, ότι “οι μεγάλες ευκαιρίες ανάπτυξης της βιοτεχνολογίας θα πρέπει να σέβονται τις κοινωνικές ευαισθησίες των Ελλήνων πολιτών”.
Το 2ο συνέδριο επίσης φιλοξένησε στην εναρκτήρια ομιλία του 3 υπουργούς, τον E. Μπασιάκο, υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, τον Ν. Κακλαμάνη, υπουργό Υγείας & Κοινωνικής Αλληλεγγύης τον Δ. Σιούφα, υπουργό Ανάπτυξης καθώς και την Φ. Πάλλη Πετραλιά, αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού που απένειμε και τα βραβεία σε παράλληλη με το συνέδριο έκθεση ζωγραφικής ιατρών καλλιτεχνών.
Σε άλλες περιπτώσεις πάλι ο Γ. Παπανδρέου, προεκλογικά, μιλούσε επίσης για μια στρατηγική που θα “παράγει περιβαλλοντικές αξίες και θα δώσει νέες ευκαιρίες για τους νέους αγρότες και νέους επιστήμονες της βιοτεχνολογίας και της γενετικής” ενώ τον Απρίλη του 2005 στο συνέδριο με θέμα τη Βιοτεχνολογία και Τεχνολογία Τροφίμων που διοργάνωσαν η Ένωση Ελλήνων Χημικών και ο Πανελλήνιος Σύλλογος Χημικών Μηχανικών, με την συμπαράσταση της Bionova,,ο υπουργός Ανάπτυξης Δ. Σιούφας τόνισε ότι “oι εφαρμογές της βιοτεχνολογίας έχουν συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της ποιότητας και στην παραγωγή νέων συστατικών καθώς και νέων ειδών των τροφίμων, όπως τα λειτουργικά τρόφιμα…είναι ανάγκη οι ερευνητικές ομάδες που ασχολούνται με την βιοτεχνολογία και την τεχνολογία τροφίμων να συνδέσουν στενότερα την έρευνά τους με την παραγωγή και την οικονομική ανάπτυξη”.
Πίσω από το επίσημο προσωπείο
Η Bionova, ως EuropaBio Hellas ακολουθεί ξεκάθαρα τις πάγιες τακτικές των μηχανισμών της βιοτεχνολογίας όπως ήδη έχουν εφαρμοστεί στο εξωτερικό, εξυπηρετώντας έτσι την προπαγάνδα που θέλει να παρουσιάζει την επικράτηση των γ.τ.ο ως αναπόφευκτο
βήμα για ανάπτυξη.
Διαθέτοντας ως ανεξάντλητη πηγή υποστήριξης τις εμπλεκόμενες εταιρείες εκδίδει περιοδικά και βιβλία και στήνει καλά οργανωμένα συνέδρια, με διεθνείς καλεσμένους κορυφής και κρατικούς εκπρόσωπους τα οποία τους παρέχουν ένα αξιόπιστο και υψηλού κύρους χαρακτήρα, αποφεύγοντας κάθε συνειρμό για τον στυγνό κερδοσκοπικό χαρακτήρα των μηχανισμών που αντιπροσωπεύουν.
Απροκάλυπτα επίσης παρουσιάζονται και ως οι φορείς που θα μεσολαβήσουν για την νομική κάλυψη και την μεσιτεία εξεύρεσης διεθνών προστατών που θα χρηματοδοτήσουν την έρευνα και το πατεντάρισμα της. Δίνουν με αυτό τον τρόπο την απαραίτητη παρότρυνση στους επιστήμονες του χώρου να μπουν γα τα καλά στον παζάρι της συνεργασίας με μεγάλες εταιρείες που θα τους καλύψουν οικονομικά και φυσικά θα επωμιστούν τα οφέλη και την εγκυρότητα της ερευνητικής τους δουλειάς.
Η επιρροή των εταιρειών στους κρατικούς μηχανισμούς αποκτά λοιπόν ένα θεσμοθετημένο άλλοθι, αποφεύγοντας το να δοθεί η ρετσινιά της συνεργασίας με “μεγάλες βρώμικες πολυεθνικές που προωθούν τα μεταλλαγμένα” και ενδύεται με το ενάρετο καθήκον για την “επιχειρηματική δραστηριότητα, την οικονομική και επιστημονική πρόοδο σε συνεργασία με την Ελληνική Ακαδημαϊκή κοινότητα”.
Οι εκδόσεις περιοδικών και βιβλίων από την άλλη δίνουν φωνή και επιστημονική αξιοπιστία σε όποια θέματα αφορούν τους εμπλεκόμενους του χώρου και δελεάζουν το επιστημονικό κοινό με την κύρος και την συσχέτισή του με το μέτωπο της διεθνούς επιστημονικής έρευνας πάνω σε “καυτά” θέματα. Έτσι αποτείνονται από τη μία στο κομμάτι της επιστημονικής κοινότητας που διψά για εξεζητημένη εγκυρότητα ενώ από την άλλη καθησυχάζονται οι απλοί πολίτες με το να μαθαίνουν από κρατικούς ερευνητές και πανεπιστημιακούς τον ευεργετικό χαρακτήρα της βιοτεχνολογίας.
Έτσι, η Bionova Ε.Ε. επωμίζεται καθαρά τον ρόλο του θιασώτη της Βιοτεχνολογίας στην Ελλάδα και κατ΄ επέκταση των γ.τ.ο. με ότι αυτά μπορούν να επιφέρουν, πρεσβεύοντας τους διεθνείς βιοτεχνολογικούς μηχανισμούς στην προσπάθεια επιβολής των συμφερόντων τους.
Η αντίδραση
Στην Ελλάδα και μέχρι την επιβολή του μορατόριουμ το 1999 είχαν πραγματοποιηθεί 19 προσπάθειες για την εμπορική ή πειραματική καλλιέργεια ΓΤ προϊόντων οι οποίες συνάντησαν την αντίδραση όχι μόνο οικολογικών οργανώσεων αλλά και των ίδιων των παραγωγών: Όταν το 1997 δόθηκε άδεια καλλιέργειας ντομάτας στην εταιρεία Zeneca στους νομούς Ημαθίας, Ηλείας και Βοιωτίας, στους τελευταίους 2 νομούς οι καλλιέργειες καταστράφηκαν από αγρότες, ενώ στην Ημαθία η παραγωγή δεν απορροφήθηκε από τη βιομηχανία. Το 1998, με συγκατάθεση του ΥΠΕΧΩΔΕ, το Νομαρχιακό Συμβούλιο Λάρισας έδωσε άδεια για εγκατάσταση πειραματικής καλλιέργειας βαμβακιού Bollgard τα Monsanto. Υπήρξε ωστόσο δυναμική διαμαρτυρία από οικολογικές ομάδες και αγρότες και άτσι η άδεια ανακλήθηκε (5).
Ωστόσο, οι εταιρείες βιοτεχνολογίας ακολούθησαν την τακτική της εσκεμμένης επιμόλυνσης. Αυτό διαφαίνεται και από επίσημα στοιχεία που είχε δημοσιεύσει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σύμφωνα με τα οποία “σπόροι καλαμποκιών που περιείχαν γ.τ.ο. σε ποσοστό μεγαλύτερο από το επιτρεπόμενο, καλλιεργήθηκαν πριν μερικά σε τέσσερις νομούς. Στο νομό Πέλλας σε έκταση 2,5 στρέμματα, στην Καβάλα σε 118 στρέμματα, στη Φθιώτιδα σε 0,8 στρέμματα, και στη Δράμα σε 1.058 στρέμματα, ενώ εντοπίστηκαν επίσης εκατοντάδες τσουβάλια με γ.τ. σπόρους”
Παρόλο που από το ξεκίνημα της, η δράση της Bionova στην Ελλάδα δεν είχε ταυτοποιηθεί πρωτύτερα, το πρώτο συνέδριο της το 2004 συνάντησε την κινητοποίηση από μέρους του οικολογικού και αντιεξουσιαστικού χώρου μέσω του Αυτόνομου Συντονιστικού Δράσης, το οποίο είχε πραγματοποιήσει διαδήλωση κατά την διάρκεια του συνεδρίου με την παρουσία αρκετών εκατοντάδων ατόμων. Έκτοτε ανάλογες αντιδράσεις ενάντια στις πρωτοβουλίες των συγκεκριμένων θεσμοθετημένων εκπροσώπων της Βιοτεχνολογίας δεν έχουν υπάρξει, ενώ δίκτυα και ομάδες κατά των γ.τ.ο συνεχίσουν να πραγματοποιούν εκδηλώσεις και διαμαρτυρίες κατά διαστήματα όπως οι συναντήσεις Οικολογικής Γεωργίας και Χειροτεχνίας και η διαδήλωση το καλοκαίρι του 2005 στα Ψαχνά Ευβοίας, στις εγκαταστάσεις της εταιρείας Σόγια Ελλάς.