Μέρος Δ΄
Η Λυχνία της Σμύρνης
Ητο εκείνη την εποχή μία εκ των πρώτων πόλεων της Μ. Ασίας, ήκμαζε τότε εκεί και Ιουδαϊκή κοινότης, η οποία αντεμάχετο πολύ τους Χριστιανούς. Αποκ.Β΄8 — Εδώ ο Κύριος ονομάζει τον εαυτό του «Πρώτον και Εσχατον» διατί; Διότι σαν Πρώτος και Τελευταίος σαν το Α και το Ω που είναι ο Θεός, γνωρίζει όλα τα μέλλοντα και θα προείπη στον Επίσκοπο Σμύρνης τι θα τού συμβούν. Σ’αυτόν λοιπόν, πρόκειται να προείπη, ότι θα του συμβούν θλίψεις και βάσανα, διωγμός και μαρτυρικός θάνατος και έπρεπε συγχρόνως να τον ενισχύση και να τον προετοιμάση. «Θα περάσης και σύ εκείνα που επέρασα Εγώ». Εγώ μάλιστα επέρασα πολύ περισσότερα. Εγινα νεκρός, αλλά με τον θάνατό μου συνέτριψα τον θάνατο και τώρα αναστήθηκα εκ των νεκρών και ζώ. Το ίδιον άλλωστε δεν κάμνομεν κι ημείς όταν προσπαθούμε να παρηγορήσωμε κανένα βασανισμένον; Δεν του λέμε πρώτα τα όσα έχομε περάσει ημείς; Ενισχύεται έτσι καλύτερα. Του λέγει « Εγώ, που σού ζητώ αυτές τις θυσίες, έχω πείραν και δεν ζητώ αδύνατα. Τα επέρασα πρώτος Εγώ. Δεν δείχνω αγνώστους δρόμους, αλλά αγώνες στους οποίους θα έχετε πρότυπον Εμένα, την θυσία Μου». Αυτή είναι η καλύτερη μέθοδος διδασκαλίας, που επισφραγίζεται με το παράδειγμα, με το αίμα της θυσίας.
Αποκ. Β΄9 — Γνωρίζω, του λέγει τα ενάρετα έργα σου και τα βάσανα που υπομένεις δια το Ευαγγέλιον. Γνωρίζω και την πτωχείαν σου. Αλλά είσαι πλούσιος πνευματικώς. Αυτά είναι ο πραγματικός πλούτος. Γνωρίζω και την βλασφημίαν και ασέβειαν που προέρχεται από εκείνους που λέγουν ότι είναι Ιουδαίοι, ενώ στην πραγματικότητα δεν είναι. Δεν είναι αυτή η ευλογημένη συναγωγή του Θεού, αλλά είναι συναγωγή του Σατανά. Πρόσεξε! Τίποτε μη φοβηθής απο όσα πρόκειται να πάθης. Και θα έχετε θλίψι δέκα ημέρες, σύ όμως προσπάθησε να μείνης πιστός μέχρι θανάτου και θα σου δώσω, Εγώ, ο Θεός, τον στέφανον της αιωνίου ζωής.
Εξεπληρώθησαν πέρα ως πέρα και με καταπληκτικό τρόπο τα λόγια της προφητείας αυτής. Σε ποιόν όμως εξεπληρώθησαν; Και για ποιόν Επίσκοπο πρόκειται;
Οπως είδαμε, ομιλεί η Αποκάλυψις γενικώς γιά όλη την Εκκλησία του Χριστού. Το ίδιο κάμνει και με την επιστολή προς τον Επίσκοπο Σμύρνης. Ολα όμως αυτά ταιριάζουν εξ ολοκλήρου και εις τον Επίσκοπο Σμύρνης Πολύκαρπο. Ας δούμε όμως πώς. Ο Άγιος Πολύκαρπος γεννήθηκε στην Μ. Ασία, έγινε μαθητής του πρώτου Επισκόπου Σμύρνης Βουκόλου σε ηλικία είκοσι ετών, κατόπιν δε εγνώρισε και τον Ευαγγελιστή και Απόστολον Ιωάννην. Ο Αγιος Πολύκαρπος είχε να παρουσιάση έργα καλά και υπομονήν και αφιλαργυρίαν, τα οποία παρακολουθούσε ο Θεός. Εβλεπε ο Θεός τα έργα του και την πνευματική του πρόοδο, την σωφροσύνη και την αυστηρότητα ηθών αλλά και την μεγάλη αφοσίωσι στο κήρυγμα του Ευαγγελίου. Γι’αυτό και τον ανέδειξε Επίσκοπο Σμύρνης μετά τον θάνατο του Βουκόλου. Ο Πολύκαρπος είδε την σύλληψη του Ιγνατίου του Θεοφόρου, του Επισκόπου Αντιοχείας και την μεταφορά του δεσμίου στην Ρώμη. Έσπευσε μάλιστα να τον ιδή. Σώζεται μέχρι σήμερον η επιστολή του προς Φιλιππησίους όπου αυτή η αγάπη φαίνεται.
Ο Πολύκαρπος σε ηλικία εκατό ετών αναλαμβάνει κοπιωδέστατο ταξίδι για να μεταβή στην Ρώμη και να συννενοηθή με τον Πάπα, για το ζήτημα του κοινού εορτασμού του Πάσχα από όλην την Εκκλησία του Χριστού. Η Ρώμη ήταν ενωμένη τότε και δεν είχε γίνει αιρετική ακόμη, οπότε δεν μπορεί να γίνη σήμερα συνεορτασμός. Δεν μπόρεσαν μεν να καταλήξουν σε οριστική συμφωνία αλλά με πολλήν αγάπη απεχωρίσθησαν. Εστήριζε τους Χριστιανούς στην Πίστι, ειργάζετο αόκνως να προσελκύση και άλλους. Επαιρνε θέσι εναντίον των αντιχρίστων εθνικών φιλοσόφων, πολεμούσε εναντίον των αιρετικών και των Ιουδαίων, για να διατηρήση ανόθευτη την ορθόδοξο Πίστι από τις πλάνες τους. Στην Ρωμη κατόρθωσε να διαφωτίση και να επιστρέψη στην Ορθοδοξία πολλούς οπαδούς των αιρετικών Μαρκίωνος και Ουαλεντιανού. Κάποτε μάλιστα όταν συνάντησε στον δρόμο ο αιρεσιάρχης Μαρκίων τον Πολύκαρπον, ο οποίος (Πολύκαρπος) δεν τον εχαιρέτησε όπως είχε διδαχθή από τον Ευαγγελιστή Ιωάννη, να λέγη στους αιρετικούς «ουδέ χαίρειν», και ερωτηθείς από τον Μαρκίων εάν τον γνωρίζει του απαντά. «Ναί» σε γνωρίζω «ως πρωτότοκον του σατανά».
Πολλοί αιρετικοί και ειδωλολάτρες και προς πάντων Ιουδαίοι, ξεσήκωναν τον όχλο με διάφορες συκοφαντίες κατά των Χριστιανών και ζήτησαν από τον άρχονται να κηρύξη διωγμόν εναντίον τους, ειδικά η μανία τους στρεφόταν εναντίον του Επισκόπου Πολυκάρπου. Ο Πολύκαρπος ήθελε κατ’ αρχάς να μην προφυλαχθή αλλά ο χριστιανοί τον είχαν ανάγκη ακόμη και έτσι τον μετέφεραν σε διάφορα μέρη όμως τον ανεκάλυψαν κάποια στιγμή οι Ιουδαίοι και ξεσήκωσαν τον λαό εναντίον των Χριστιανών και ζητούσαν μία ημέρα αγώνων στο στάδιο από τον ανθύπατο Κοδράτο να τον θανατώσει. Δι’αυτό και τον προετοιμάζει ο Κύριος, όπως και άλλους καθότι ο διάβολος με τα όργανά του θα φυλακίση πολλούς από μάς και θα μας βάλη σε πειρασμό και μαρτύριον. Σκοπός του διωγμού θα ήτο η δοκιμασία, αποτελεί νόμον της Χριστιανικής ζωής. Είναι μέσον εκκαθαριστικόν και απαραίτητον δια την σωτηρίαν μας. Δια τούτο λέγει η Αποκάλυψις «έξετε θλίψιν ημέρας δέκα», δηλαδή για μικρό χρονικό διάστημα. Αυτά εξεπληρώθησαν ύστερα από εξήντα χρόνια περίπου, από τότε που εγράφη η Αποκάλυψη. Αποκαλύπτεται ο Πολύκαρπος με την θέλησή του στους διώκτας του και τους υποδέχεται σαν φίλους και τους ετοίμασε να φάνε μάλιστα. Εκείνος εν τω μεταξύ προσευχόταν. Κατόπιν τον περιφέρουν επί όνου μέσα στην πόλη όπου το φανατισμένο πλήθος φωνάζει «θάνατος, θάνατος»! Εγνώριζαν οι Ιουδαίοι ότι οι αληθινοί Χριστιανοί θεωρούν φοβερό αμάρτημα την βλασφημίαν και ποτέ δεν βλασφημούν. Παρακινούμενος από αυτούς ο ανθύπατος του προτείνει να βλασφημίση τον Χριστόν και να τον αφήση ελεύθερον. Ο Πολύκαρπος απαντά « Ογδόντα έξη χρόνα τον υπηρετώ τον Χριστόν μου και σε τίποτε δεν με έβλαψε. Πώς τώρα να βλασφημήσω τον Βασιλέα μου και Σωτήρα μου;» Ο ανθύπατος, βεβαίως, τον έβαλε να βλασφημήση αλλά τον ανθύπατον τον έβαλαν οι Ιουδαίοι και τους Ιουδαίους ο Σατανάς, που κρύβεται πίσω από κάθε βλασφημίαν. Ο ίδιος είναι αλήθεια πώς τρέμει τον Θεόν και δεν βλασφημεί αλλά βάζει άλλους να βλασφημούν. Του ζητά τότε ο ανθύπατος να ορκισθή στον Καίσαρα πράγμα που ο Πολύκαρπος δεν δέχεται διότι σαν Χριστιανός δεν κάμνει ειδωλολατρικούς όρκους. Ο ανθύπατος ήταν σαν τον Πιλάτο. Δεν προχωρούσε βέβαια μόνος του στο έγκλημα, δεν είχε όμως και την δύναμιν να αρνηθή στους άλλους που το απαιτούσαν πιεστικά. Τότε ο ανθύπατος λέγει, «εάν μπορείς πείσον τον δήμον». Ομως ο δήμος εκείνος είχε αμετάβλητο το πρόγραμμά του, δεν θέλουν φωτισμόν ,αλλά φόνο. Τότε παρ’ όλες τις φοβέρες του ανθυπάτου ο Πολύκαρπος δεν πείθεται και αποφασίζεται να υποστή ο Αγιος τον «δια πυρός θάνατον». Ο Πολύκαρπος του λέει τότε τα πολύ σημαντικά λόγια «Δύστυχε, μ’αυτήν την φωτιά με φοβερίζεις που περνάει; Εσένα όμως σε περιμένει, όπως κάθε αμετανόητο το πύρ το άσβεστο της Κολάσεως».
Ο κήρυκας, ο ντελάλης εφώναξε τότε οτι ο Πολύκαρπος ωμολόγησε ότι αυτός ήτο της ασεβείας ο διδάσκαλος και εργάζεται να γκρεμίση τους δικούς τους θεούς και διδάσκει να μη θυσιάζουν σ’αυτούς. Οι Ιουδαίοι τότε «η συναγωγή του Σατανά», τρέχουν στα γύρω λουτρά, χαλούν παράγκες και συγκεντρώνουν ένα σωρό από ξύλα. Προτού ανάψουν τη φωτιά, του δένουν τα γεροντικά του χέρια και τον πετούν μέσα στις φλόγες. Και έμεινε «πιστός άχρι θανάτου»! Ομως ο Πατέρας του χάρισε το στεφάνι της νίκης όπως το είχε υποσχεθεί. Οι φλόγες τον σεβάστηκαν και γίνανε στεφάνι τρυγύρω του. Σχηματίσανε μιά καμάρα από πάνω του και αυτός στη μέση έμενε άθικτος. Θαύμα όντως μέγα! Ο ειδωλολατρικός όμως όχλος, αντί να μετανοήση εκραύγαζε και ωρύετο δαιμονισμένα. Ενας δήμιος τότε προχώρησε με το ξίφος του και τον εκτύπησε με αγριότητα. Ο Αγιος εξέπνευσε στις 23 Φεβρουαρίου του 155μΧ. Τοτε από το άγιο γεροντικό του σώμα, έτρεξε το αγνό αίμα της θυσίας και έσβησε τη μεγάλη φωτιά. Ήθελε με αυτό ο Θεός να πιστοποιήση τα λόγια, που προ ολίγου είχε πεί ο Αγιος, ότι το πύρ τούτο σβήνει και αλλοίμονο στους ασεβείς που τους περιμένει το πύρ της Κολάσεως, το άσβεστον. Τους περιμένει τους δυστυχείς ο δεύτερος θάνατος ο «αθάνατος». Αποκ.Β΄11 — Τους ευσεβείς όμως δεν θα τους θίξη ο θάνατος αυτός.
Η επιστολή προς τον Επίσκοπον της Σμύρνης είναι μιά επιστολή με αιώνιο κύρος. Δεν περιορίζται σ’ενα συγκεκριμένο πρόσωπο. Ισχύει και για κάθε Επίσκοπο και για κάθε πιστό. Χαράζει την γραμμή την αγωνιστική, κατευθύνει στον δρόμο της σωτηρίας που περνάει μέσα από στερήσεις, πόνους και θλίψεις και καταλήγει συχνά στο μαρτύριο.Ετσι μπορούμε να διακρίνωμε την εκπλήρωση της προφητείας αυτής και σε άλλους μαρτυρικούς Ιεράρχες που θυσιάστηκαν για την πίστη του Χριστού.
Οπως βλέπει κανείς, όσα προείπε στην Αποκάλυψη δια τον Άγγελο της Σμύρνης, εξεπληρώθησαν βεβαίως και σε άλλον Επίσκοπο Σμύρνης, που υπήρξε σύγχρονός μας. Πρόκειται περί του Εθνομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης. Και αυτός ήταν πλούσιος σε αρετές και έργα Θεού. Εργάσθηκε ως Επίσκοπος στη Δράμα και κατόπιν πήγε στη Σμύρνη για να προστατεύη τους Ορθόδοξους Ελληνες και να τους κρατάη αμόλυντους στην Ορθόδοξη Πίστι. Εμεινε δε και αυτός πιστός μέχρι θανάτου! Μπορούσε να φύγη κατά την Μικρασιατική καταστροφή του 1922 και να γλυτώση την ζωή του. Αλλ’έμεινε σαν καλός ποιμένας και πολλοί τότε Χριστιανοί έμειναν ζωντανοί διότι έμεινε αυτός εκεί πίσω και πάλεψε για την σωτηρία τους! Μπορεί όμως και ο καθένας από μάς να τους μιμηθή, διά τούτο και η Αποκάλυψις προσθέτει Αποκ. Β΄11 «Ο έχων ούς ακουσάτω τι το Πνεύμα λέγει ταις Εκκλησίαις. Ο νικών ου μη αδικηθή εκ του θανάτου του δευτέρου». Τι χάνει αγαπητέ ο θανατούμενος; ολίγα χρόνια από την ζωή του. Μήπως άλλωστε δεν θα πεθάνη; Το μαρτυριών είναι το μεγαλύτερον βραβείο και παράσημο. Ολα τα αμαρτήματα με αυτό σβήνονται, αφού και οι αβάπτιστοι γίνονται άγιοι, όταν μαρτυρήσουν. Ενα μόνον αμάρτημα δεν συγχωρεί και δεν ξεπλένει το αίμα του μαρτυρίου: την αίρεσι και το σχίσμα. Το να «σχίση», να διαιρέση και να τεμαχίση δηλαδή κανείς την Εκκλησία του Χριστού δεν συγχωρείται!
Μα θα πή κανείς: Δεν είμαστε εμείς Επίσκοποι για να μαρτυρήσωμε. Ούτε διωγμοί γίνονται σήμερα. Και όμως, ο διωγμός συνεχίζεται και σήμερα με χίλιες δυό μορφές. Μπορείς να μαρτυρήσης και καθημερινά μάλιστα. Η παρούσα ζωή είναι στάδιο αγώνος, και πρέπει να αγωνισθούμε για το καλό και την αρετή. Μάρτυρα σε κάνει ο αγώνας για την ηθική, την δικαιοσύνη, την τιμιότητα. Μάρτυρα σε κάνει η ακράδαντος Πίστις στον Κύριο και ο αγώνας να τηρήσης τις Εντολές Του.
Μάρτυρας γίνεται ο εργάτης, όταν εργάζεται τίμια. Μάρτυρας ο πατέρας, όταν δεν έχει να αναθρέψη τα παιδιά του και όμως δεν παρεκκλίνει από το δρόμο του Θεού. Μάρτυρας αναδεικνύεται ο νέος, όταν αγωνίζεται να κρατήση την τιμή και την αγνότητα του μέσα στο σημερινό ίλιγγο της ηθικής χαλαρότητος. Μάρτυρας και ο αδελφός, όταν εργάζεται για να υποστηρίξη τα μικρά αδελφάκια του. Μάρτυρας, όποιος εκτελεί το καθήκον του και έχει την πρόθεσι να πεθάνη, παρά να παραβή εντολή Θεού. Μάρτυρας αναδεικνύεται και κάθε πιστός που αντιστέκεται με θυσίες και κινδύνους στις πιέσεις που του ασκουν διάφοροι αιρετικοί ή κοσμικοί και εκκλησιαστικοί άρχοντες, που επιδιώκουν να ξεθεμελιώσουν την Εκκλησία του Χριστού και ν’αφανίσουν την Ορθόδοξον Πίστιν.
Οταν λοιπόν, αυτός ο πιστός μένει σταθερός στην πίστι και δεν δέχεται κανένα συμβιβασμό στα θέματα της Ορθοδοξίας, αν και πιέζεται, ταπεινώνεται, παραγκωνίζεται, απειλείται και διώκεται, αυτός είναι ομολογητής, αυτός είναι μάρτυρας… Αυτός, ασφαλώς, θα λαβη το στεφάνι της ζωής, όπως το έλαβε και ο Αγιος Πολύκαρπος. Αυτός δεν θ’αδικηθή εκ του θανάτου του δευτέρου. Ο Θεός είναι γενναιόδωρος. Εχει ανεξάντλητους στεφάνους νίκης, ζωής και θριάμβου. Για μάς τους έχει. Μας περιμένει.
Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή. Διότι ο Σατανάς ενεδρεύει. Αγωνίζεται τον αγώνα της κακίας και προσπαθεί να μας στερήση από την αιώνια ζωή. Θέλει να μας ιδή να μη τερματίζωμε νικηφόρα τον αγώνα μας και να χάσωμε το στεφάνι του αθλητού της αρετής, όπως ακριβώς συνέβη σ’εναν από τους Σαράντα Μάρτυρες στην παγωμένη λίμνη…