ΕΡΩΤΗΣΗ: Μίλησες λίγο πριν εν συντομία για τα ΜΜΕ, και θα ήθελα να επεκταθείς πάνω σ’ αυτό. Κατά τη γνώμη σου, πώς ελέγχουν τα ΜΜΕ και ποιοί είναι αυτοί που τα ελέγχουν;
ΤΣΟΜΣΚΥ: Τα ΜΜΕ είναι, κατ’ αρχήν, μεγάλες εταιρείες. Αποτελούν μέρος του μικρού δικτύου ατόμων και συμφερόντων, επιτυχημένων ιδιοκτητών της ιδιωτικής οικονομίας και κυβερνητικών στελεχών. Αν δεις τους ανθρώπους που βρίσκονται στις υψηλές θέσεις προγραμματισμού του κρατικού μηχανισμού κάτω από οιανδήποτε κυβέρνηση, θα διαπιστώσεις ότι προέρχονται από τις αίθουσες συμβουλίων των επιχειρήσεων, των τραπεζών επενδύσεων, μισής ντουζίνας δικηγορικών εταιριών οι οποίες υπηρετούν τα επιχειρηματικά συμφέροντα κ.ο.κ. Υπάρχουν μελέτες γι’ αυτό το φαινόμενο εάν ενδιαφέ-
ρεσαι. Αυτή είναι η ίδια ομάδα ανθρώπων, τα ίδια συμφέροντα,
που είναι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ. Έτσι, φυσιολογικά, μοιράζονται την
ίδια αντίληψη για το κόσμο και το γενικό συμφέρον. Αυτά σε ανώ-
τατο επίπεδο.
Τώρα ας υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε χαμηλά, στο επίπεδο των
συντακτών ύλης ή στο επίπεδο των δημοσιογράφων. Σ’ αυτό το ση-
μείο ανακαλύπτεις πιέσεις για να συμβιβαστείς. Ένας νέος δημοσιογράφος θα μάθει γρήγορα ότι ορισμένα πράγματα είναι προς παρουσίαση και άλλα όχι. Μπορείς να πεις τα πράγματα μ’ έναν συγκεκριμένο τρόπο και δεν μπορείς να τα πεις με άλλους τρόπους.
Κι αυτό το μαθαίνεις από τους συντάκτες ύλης σου, τους ανθρώ-
πους ακριβώς πάνω από σένα, οι οποίοι το έχουν μάθει από τους
αποπάνω τους. Θυμήσου, οι εταιρείες είναι το ιδιωτικό ισοδύναμο
αυτού που αποκαλούμε φασισμό στην πολιτική σφαίρα. Η διαδικα-
σία λήψης των αποφάσεων σε μια εταιρεία, είναι από τα πάνω
προς τα κάτω. Δίνεις διαταγές που εκτελούνται από τους κάτω κλπ,
και οι διαταγές τελικά έρχονται από τους ιδιοκτήτες. Παραπέρα, τα
ΜΜΕ έχουν μια αγορά. Αυτή η αγορά είναι οι άλλες εταιρείες. Η α-
γορά για τα ΜΜΕ είναι οι διαφημιστές. Θυμήσου, τα ΜΜΕ δεν βγά-
ζουν τα λεφτά τους πουλώντας σε σένα και σε μένα. Στην πραγμα-
τικότητα, κάθε αγορά εφημερίδας ή περιοδικού, συνήθως τους κο-
στίζει χρήματα. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο δουλεύει η ΠΟ-
ΛΙΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΩΝ ΜΜΕ. Η αγορά τους είναι οι διαφημιστές,
η οποία τους θέτει έναν ακόμη περιορισμό. Θέλουν να διατηρήσουν
μια σχέση με το κράτος, το οποίο διατίθεται φιλικά απέναντι τους.
Υπάρχει μιας μορφής διείσδυσης από πάνω και από κάτω. Ακόμη
και άτομα κινούνται μ’ αυτόν τον τρόπο. Ο Bernard Kalb, o Leslie
Gelb, κλπ. Βεβαίως αυτό συμβαίνει γιατί αντιπροσωπεύουν τα ίδια
συμφέροντα. Υπάρχει μια συνεχής ροή ανάμεσα στις αίθουσες συμ-
βουλίων των εταιρειών, τους ανώτερους κρατικούς υπαλλήλους, τα
διευθυντικά στελέχη των ΜΜΕ και τους ανθρώπους που βρίσκονται
στις κορυφές των ΜΜΕ, τις πανεπιστημιακές ελίτ που παίζουν το
παιχνίδι σύμφωνα με τους κανόνες κλπ. Όλοι αυτοί ανήκουν στην
ίδια προνομιούχο ελίτ. Κερδίζουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Αντιλαμ-
βάνονται τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο. Εάν κάποιος απ’ αυτούς βγει
από τη γραμμή, αποκλείεται. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμη και σε
πολύ υψηλό επίπεδο.
Παραδείγματος χάριν, περίπου δύο χρόνια πριν, ουσιαστικά πε-
τάχτηκαν έξω από το ανώτατο συντακτικό προσωπικό των New
York Times o John Oakes και μερικοί άλλοι, γιατί είχαν αρχίσει να
παρεκκλίνουν λιγάκι. Εάν κοιτάξεις τους μηχανισμούς, τα πράγματα
είναι ξεκάθαρα. Στα μέλη της δεκαετίας του 70, άρχισαν να εμφανί-
ζονται άρθρα στον οικονομικό τύπο, Wall Street Journal, Business
Week, που επεσήμαναν με έμφαση και λεπτότητα, ότι η μετοχή των
New York Times στο χρηματιστήριο, έπεφτε.
Τόνιζαν με έμφαση «ότι αν οι New York Times δεν αντιληφθούν ότι είναι μια επιχείρηση, σύντομα θα πάψουν να ανήκουν στις επιχειρήσεις». Πράγματι, εκείνη την εποχή η εφημερίδα αντικατέστησε ένα μεγάλο μέρος του ανώτατου συντακτικού προσωπικού. Ποιο ήταν το μεγάλο έγκλημα που
διέπραξαν εκείνη την εποχή ο New York Times; Αν κοιτάξεις πίσω,προκύπτει ότι υποστήριζαν μερικές πολύ ήπιες νομισματικές μεταρ-
ρυθμίσεις, που όμως συνέβαινε να μην αρέσουν στις επιχειρήσεις.
Αυτό έφτανε για να θέσουν σε κίνηση την τεχνική του ελέγχου. Θα
διαπιστώσεις ότι το κράτος υπόκειται ακριβώς στις ίδιες τεχνικές ε-
λέγχου στην καπιταλιστική δημοκρατία. Ας υποθέσουμε ότι στο
κράτος μπαίνουν άτομα με πόρους, αλλά προσπαθούν να παρεκ-
κλίνουν. Ας υποθέσουμε ότι προσπαθούν να προωθήσουν πολιτικές
που δεν ταιριάζουν με τα συμφέροντα εκείνων που λαμβάνουν τις
επενδυτικές αποφάσεις, οι οποίοι κατ’ ουσίαν ελέγχουν τα πράγμα-
τα. Τι θα συμβεί, στην πραγματικότητα, τι συμβαίνει; Μια πτώση
στις επενδύσεις, τα κεφάλαια αρχίζουν να αποχωρούν, ακριβώς σε
τέτοιο βαθμό, ικανό να τους πει ότι η χώρα θα κατρακυλήσει στην
άβυσσο αν δεν επιστρέψουν στην αρχική πορεία. Αυτό που σημαίνει
μια τέτοια διαδικασία, είναι ότι άν η πραγματική εξουσία λήψης
των αποφάσεων βρίσκεται στα χέρια των ιδιωτών, το πολιτικό σύ-
στημα περιθωριοποιείται και οι ιδεολογικοί θεσμοί περιορίζονται.
Αυτές οι συνθήκες σχεδόν ποτέ δεν εμφανίζονται, γιατί παντού έ-
χουμε να κάνουμε με ανθρώπους με την ίδια υποδομή, συμφέροντα
και τέλος, αντιλήψεις.
Για να επιστρέψουμε και πάλι στον δημοσιογράφο, απλά, είτε θα
προσαρμοστεί, είτε θα φύγει. Το ίδιο συμβαίνει και στα πανεπιστή-
μια. Όσοι πρόκειται να ακολουθήσουν επαγγέλματα που σχετίζο-
νται με την ιδεολογία, τις κοινωνικές επιστήμες κλπ, θα μάθουν κάτι
τέτοιο. Θα μάθουν πως πρέπει να προσαρμοστούν. Δεν συμβαίνει
100%. Το σύστημα είναι πρόθυμο να ανεχτεί ένα στατιστικό σφάλ-
μα. Αλλά θα πρέπει να είναι τόσο μικρό που να μην υπάρχει σημα-
ντική απόκλιση. Υφίστασαι πιέσεις για να προσαρμοστείς, όλων των
ειδών τις πιέσεις. Θα ανακαλύψεις τι συμβαίνει, αν ήδη δεν το έχεις
αντιληφθεί. Αυτές οι πιέσεις είναι αποτελεσματικές.
Αυτό που κάνουν είναι να ξεσκαρτάρουν τους ανεξάρτητους ανθρώπους, αλλά υπάρχει επίσης κάτι το ενδιαφέρον, το οποίο επίσης πρέπει να γνω-
ρίζεις (αν ήδη δεν το έχεις αντιμετωπίσει), γιατί θα σου συμβεί. Αυ-
τό που συμβαίνει είναι, πως αν αποφασίσεις και πεις, καλά, θα
προσαρμοστώ λιγάκι, θα κάνω ότι λένε αλλά θα κρατήσω την ανε-
ξαρτησία της σκέψης μου, αν αρχίσεις να κάνεις κάτι τέτοιο, είσαι
χαμένος, εκτός αν είσαι πολύ ιδιαίτερο άτομο. Αυτό που συμβαίνει
όταν αρχίζεις να προσαρμόζεσαι, όταν αρχίζεις να αποκτάς τα
προνόμια της προσαρμοστικότητας, είναι πως σύντομα φτάνεις να
πιστεύεις αυτά που λες, γιατί είναι χρήσιμο να τα πιστεύεις, και με-
τά εσωτερικεύοντας το σύστημα της κατήχησης, της διαστρέβλω-
σης και της εξαπάτησης, γίνεσαι πρόθυμο μέλος των προνομιούχων
ελίτ που ελέγχουν τη σκέψη και τη διδασκαλία.
Αυτό συμβαίνει πάντοτε, σ’ όλους τους δρόμους προς την κορυφή. Είναι ένα πολύ σπάνιο πρόσωπο, σχεδόν δεν υφίσταται, αυτό που μπορεί να ανεχτεί ότι αποκαλείται «αντιληπτική συμφωνία», να λες ένα πράγμα
και να πιστεύεις κάτι άλλο. Αρχίζεις να λες ορισμένα πράγματα για-
τί είναι αναγκαίο να τα πεις και αρκετά σύντομα τα πιστεύεις, γιατί
έτσι πρέπει να κάνεις.
Απόσπασμα από συνέντευξη στις 24 Οκτώβρη 1986 στον David
Barsamian.