Αν κανείς θέλει να θεωρεί ένας άνθρωπος σωστή τη φράση: «Το να ληστεύει κανείς μια τράπεζα είναι αθώα πράξη σε σύγκριση με το να είναι κανείς ιδιοκτήτης μιας τράπεζας», τότε πρέπει να τον επεξεργασθεί με πληροφορίες διαφορετικές από εκείνες που χρειάζονται για να τον κάνει να σέβεται τον τραπεζίτη και να τον βοηθάει να πιάσει τον ληστή της τράπεζας.
Ο άνθρωπος μπορεί να προγραμματισθεί έτσι ώστε να θεωρεί σωστό είτε τον πρώτο είτε τον δεύτερο ισχυρισμό. Αν είναι δυνατό να φτιάξει κανείς ανθρώπους που χρόνια ολόκληρα στη σειρά εργάζονται κάθε μέρα μία, δύο ή περισσότερες ώρες για να χαρίσουν σ’ έναν μεγιστάνα του Τύπου, που μένει στο Αμβούργο, μερικούς πύργους, τυπογραφεία, μέγαρα και ελεύθερο χρόνο, κι άλλους ανθρώπους που σπάνε στο ξύλο όσους καταδικάζουν αυτό το κουτό μπαξίσι, τότε είναι εύκολο να φτιάξει κανείς ανθρώπους που να θεωρούν τους ψεύτικους ισχυρισμούς σωστούς.
‘Οταν λέμε ότι μπορεί κανείς να προγραμματισθεί έτσι ώστε να θεωρεί σωστή είτε τη μία είτε την άλλη πρόταση, πρέπει να εξηγήσουμε τι εννοούμε με τη λέξη «σωστή». Να τι νόημα δίνουμε σ’ αυτή την έννοια:
Υπάρχουν πολλές σκοπιές, από τις οποίες μπορεί κανείς να κρίνει αν κάτι είναι σωστό ή όχι. Το αν ένας ισχυρισμός είναι σωστός ή όχι εξαρτάται από το αν είναι προς το συμφέρον μας.
Ο Χέρμαν Γιόζεφ Αμπς, ο μεγάλος έμπορος του χρήματος, είπε κάποτε: «Ό,τι είναι καλό για τη ‘Ντόιτσε Μπανκ’, είναι καλό για τη Γερμανία». Για τη «Ντόιτσε Μπανκ» καλό είναι όταν οι ιδιοκτήτες της βγάζουν όλο και μεγαλύτερα κέρδη, όταν συγκεντρώνουν όλο και μεγαλύτερη περιουσία και όταν ασκούν όλο και μεγαλύτερη επιρροή στην κυβέρνηση. Στο Δεύτερο γερμανικό Παγκόσμιο Πόλεμο, χιλιάδες κρατούμενοι και αιχμάλωτοι πολέμου δούλευαν στο στρατόπεδο του Αουσβιτς για τους μετόχους της «Ντόιτσε Μπανκ», προτού δολοφονηθούν σε ειδικούς θαλάμους με δηλητηριώδη αέρια. Μια θυγατρική εταιρεία του συγκροτήματος «Φάρμπεν» έκανε χρυσές δουλειές, πουλώντας αυτά τα αέρια στις υπηρεσίες των Ες-Ες. Μετά τον πόλεμο, το συγκρότημα αυτό διαιρέθηκε στα συγκροτήματα ΒΑ5Ρ, «Μπάγερ-Λέβερκουζεν» «Φάρμπβερ-κε Χεχστ».
hollow Αυτοί που αποφασίζουν με ποιες πληροφορίες θα κατασκευασθούμε, ορίζουν ποιες δυνατότητες μας θα μάθουμεΤα εργατικά χέρια ήταν φτηνά στο Αουσβιτς, δε χρειαζόταν σχεδόν τίποτα για τη συντήρηση τους. Δεν ήταν ανάγκη να σκοτίζεται κανείς για τη σωματική υγεία των εργατών, γιατί όταν δεν μπορούσαν πια να δουλέψουν αρκετά τους έστελναν στους θαλάμους αερίων. Υπήρχαν αρκετοί αντικαταστάτες τους. Οι γερμανοί στρατιώτες, τα Ες-Ες και οι γερμανοί αστυνομικοί προμήθευαν στις επιχειρήσεις περισσότερους κρατουμένους απ’ όσους ξόδευαν αυτές, κι έτσι οι επιχειρήσεις —που ένα μέρος τους ήταν ιδιοκτησία της «Ντόιτσε Μπανκ» — δεν τσιγκουνεύονταν τους ανθρώπους. Αυτό ήταν καλό για την «Ντόιτσε Μπανκ». Ήταν όμως καλό για τη Γερμανία; Αν σκεφτεί κανείς ότι ο μεγάλος έμπορος του χρήματος δεν πέθανε στους θαλάμους αερίων και κανένας δεσμοφύλακας δεν τον έστειλε με το βούρδουλα να κάνει βαριά σωματική δουλειά, τότε η φράση του είναι σωστή. ΓΓ αυτόν ία εργοστάσια είναι κάτι σαν νησιά, η Γερμανία είναι το περιβάλλον των εργοστασίων. Ο κήπος της βίλας του είναι η Γερμανία. Ακόμα και σήμερα δεν είναι υποχρεωμένος να δουλεύει πλάι στην κυλιόμενη κορδέλα. Η φράση του είναι σωστή μόνο για τους ανθρώπους που έχουν μια τράπεζα ή ένα εργοστάσιο.
Για τους περισσότερους από εμάς ο ισχυρισμός του Αμπς είναι ψεύτικος. Δεν έχουμε τράπεζα, δεν έχουμε κανέναν να δουλεύει για εμάς. Κανένας αστυνομικός και κανένας στρατιώτης δε θα πήγαινε να πιάσει για λογαριασμό μας ανθρώπους και να τους στείλει με το βούρδουλα να δουλέψουν για εμάς. Ο ισχυρισμός του εμπόρου του χρήματος δεν είναι προς το συμφέρον μας.
Το φως που κάνει πιο ξεκάθαρα όλα τα σκοτεινά προβλήματα είναι το συμφέρον μας. Όταν δεν ξέρουμε το συμφέρον μας, δεν καταλαβαίνουμε ούτε τις πιο απλές κοινωνικές συσχετίσεις, οι περισσότερες ώρες που περνάμε στα θρανία δε χρησιμεύουν σε τίποτα. Δεν μπορεί να ξέρει κανείς τα συμφέροντα του, αν δεν ξέρει τις δυνατότητες του. Αν ένας πεινασμένος μπορεί ν’ αποκτήσει με την ίδια προσπάθεια δύο διαφορετικές ποσότητες τροφής, αλλά ξέρει μόνο τη μικρότερη, τότε αγνοεί το συμφέρον του ν’ αποκτήσει τη μεγαλύτερη ποσότητα.
Τις δυνατότητες του τις μαθαίνει κανείς με τις πληροφορίες. Εκείνοι που αποφασίζουν με ποιες πληροφορίες θα κατασκευασθούμε, αποφασίζουν ποιες δυνατότητες μας θα μάθουμε. Επομένως, αποφασίζουν ποια συμφέροντα θα θεωρούμε ως δικά μας.
Η πραγματοποίηση ξένων προθέσεων είναι αναπόφευκτη, όταν δε συμμετέχουμε στη διαμόρφωση του προγράμματος διδασκαλίας.
Ένας μαθητής που δεν ξέρει ποιες γνώσεις τού στερούν, δεν γνωρίζει τα συμφέροντα του. Δεν ξέρει ποια λάθη των δασκάλων πρέπει να καταπολεμήσει. Δεν ξέρει ποια κενά κρύβει το πρόγραμμα διδασκαλίας: δεν ξέρει ποια ζωή τού στερεί το πρόγραμμα διδασκαλίας. Δεν μπορεί κανείς να επιθυμεί κάτι που δεν το άκουσε ποτέ του.
Όποιος καταλαβαίνει ότι μπορεί να του κρύβουν τα συμφέροντα του, έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα για να τα ανακαλύψει. Για ποιο λόγο, άραγε, να μένουν κρυμμένα τα συμφέροντα μας; Τα συμφέροντα συνδέονται με πρόσωπα. Είναι αντιπαραγωγικό να λέει κανείς ότι το συμφέρον της γάτας είναι το ποντίκι.
Ε. Α. Ράουτερ