Τη δεκαετία του ’90, ένας ερευνητής, ονόματι Kris Pister, οραματίστηκε ένα άγριο μέλλον στο οποίο οι άνθρωποι θα σκορπούν στη Γη αμέτρητους μικροσκοπικούς αισθητήρες, σε μέγεθος μικρότερο από έναν κόκκο ρυζιού.
Τα σωματίδια αυτά της «έξυπνης σκόνης», όπως τα αποκάλεσε, θα κατέγραφαν τα πάντα και θα λειτουργούσαν ως ηλεκτρονικές νευρικές απολήξεις του πλανήτη. Η έξυπνη σκόνη διέθετε υπολογιστική ισχύ, αισθητήρες, ασύρματο ράδιο και μπαταρίες μεγάλης διάρκειας, ενώ θα μπορούσε να παρατηρεί και να συγκεντρώνει τεράστιο όγκο δεδομένων πραγματικού χρόνου για τον πληθυσμό, τις πόλεις και το φυσικό περιβάλλον.
Σήμερα, μία εκδοχή της έξυπνης σκόνης του Pister φαίνεται πως γίνεται πραγματικότητα.
«Είναι συναρπαστικό. Το περίμενα πολύ καιρό,» δήλωσε ο Pister, καθηγητής πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στο Μπέρκλεϋ.
«Είχα επινοήσει την ιδέα πριν από 14 χρόνια. Μπορεί να της πήρε λίγο καιρό, αλλά πλέον η έξυπνη σκόνη είναι εδώ.»
Ίσως όμως όχι έτσι ακριβώς όπως την είχε οραματιστεί, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει μία πρόοδος.
Τα τελευταία νέα έρχονται από την εταιρεία Hewlett-Packard, η οποία ανακοίνωσε προσφάτως πως εργάζεται πάνω σε ένα πρόγραμμα, που ονομάζει «Κεντρικό Νευρικό Σύστημα της Γης». Μέσα στα επόμενα χρόνια, η εταιρεία σκοπεύει να απελευθερώσει τρισεκατομμύρια αισθητήρες σε όλο τον πλανήτη.
Οι ασύρματες συσκευές θα ελέγχουν εάν τα οικοσυστήματα είναι υγιή, θα εντοπίζουν σεισμούς πολύ πιο γρήγορα, θα προβλέπουν κυκλοφοριακά προβλήματα και θα καταγράφουν τη χρήση ενέργειας. Η ιδέα είναι πως θα μπορούν να αποφευχθούν ατυχήματα και να εξοικονομηθεί ενέργεια εάν οι άνθρωποι γνωρίζουν περισσότερα για τον κόσμο σε πραγματικό χρόνο, αντί να περιμένουν από τους ειδικούς να κάνουν περιστασιακούς ελέγχους.
Η ΗΡ θα κάνει το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση σε περίπου δύο χρόνια. Η εταιρεία θα συνεργαστεί με την Royal Dutch Shell για την εγκατάσταση 1 εκατομμυρίου μόνιτορ, στο μέγεθος σπιρτόκουτου, ώστε να βοηθήσει στην εξόρυξη πετρελαίου, μετρώντας τις δονήσεις των βράχων και την κίνησή τους. Οι αισθητήρες αυτοί, που έχουν κατασκευαστεί ήδη, θα καλύψουν περιοχή 16 km2.
Θα είναι η μεγαλύτερη απελευθέρωση έξυπνης σκόνης μέχρι στιγμής και σύμφωνα με τον Pete Hartwell, ερευνητή στα εργαστήρια της ΗΡ, «η τεχνολογία έφτασε πλέον σε ένα σημείο που μπορεί να προσφέρει τα βασικά στους ερευνητές και είναι καιρός να βγει από το εργαστήριο και να εισχωρήσει στην πραγματικότητα.»
Έξυπνη σκόνη (χωρίς τη «σκόνη»)
Παρά τον πρόσφατο ενθουσιασμό, υπάρχει ακόμα μεγάλη σύγχυση στη βιομηχανία της πληροφορικής σχετικά με το τι ακριβώς είναι η έξυπνη σκόνη.
Για τους αρχάριους, οι αισθητήρες αυτοί που κατασκευάστηκαν είναι πολύ μεγαλύτεροι και βαρύτεροι από τους κόκκους της σκόνης. Οι αισθητήρες της HP -επιταχυνσιόμετρα σαν αυτά του iPhone και των Droid τηλεφώνων αλλά 1.000 φορές πιο ισχυρά- έχουν το μέγεθος ενός σπιρτόκουτου. Όταν τοποθετηθούν μέσα σε μία μεταλλική θήκη για προστασία, τότε αποκτούν το μέγεθος μιας βιντεοκασέτας.
Τι κάνει, λοιπόν, έναν αισθητήρα έξυπνης σκόνης διαφορετικό από έναν μετεωρολογικό σταθμό ή έναν ελεγκτή κυκλοφορίας;
Το μέγεθος είναι ο ένας παράγοντας. Οι αισθητήρες έξυπνης σκόνης θα πρέπει να είναι σχετικά μικροί σε μέγεθος και φορητοί. Αλλά η τεχνολογία δεν έχει προχωρήσει τόσο ώστε να κατασκευάζονται αισθητήρες σε κλίμακα χιλιοστόμετρου για εμπορική χρήση (αν και οι ερευνητές του Μπέρκλεϋ προσπαθούν να φτιάξουν έναν του 1 κυβικού χιλιοστόμετρου.)
Επίσης, άλλος σημαντικός παράγοντας είναι οι ασύρματες συνδέσεις. Ο θερμοστάτης ενός κτιρίου είναι συνήθως καλωδιωμένος. Ένας αισθητήρας έξυπνης σκόνης μπορεί να μετρά τη θερμοκρασία, αλλά λειτουργεί με μπαταρίες και μπορεί να συνδεθεί ασύρματα με το διαδίκτυο και άλλους αισθητήρες.
Ο αριθμός όμως των αισθητήρων στο δίκτυο είναι αυτός που κάνει πραγματικά τη διαφορά ανάμεσα στην έξυπνη σκόνη και τις άλλες προσπάθειες καταγραφής δεδομένων για τον κόσμο, σύμφωνα με την Deborah Estrin, καθηγήτρια πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, στη Νέα Υόρκη.
Οι ερευνητές που ασχολούνται με την έξυπνη σκόνη μιλούν για εκατομμύρια, δισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια.
Κάποιοι λένε πως η πραγματικότητα έχει αποκλίνει τόσο πολύ από την έξυπνη σκόνη που είναι καιρός οι ερευνητές να αφήσουν στην άκρη τον όρο αυτό και να υιοθετήσουν όρους όπως «δίκτυα ασύρματων αισθητήρων» ή σκέτο «δίκτυα».
Σύμφωνα με την Estrin, οι αισθητήρες θα πρέπει να σχεδιάζονται για συγκεκριμένους σκοπούς και να τοποθετούνται σε συγκεκριμένα σημεία στο έδαφος, και όχι να διασκορπίζονται στον άνεμο, όπως ήταν η αρχική ιδέα της έξυπνης σκόνης.
«Δίκτυο πραγματικού κόσμου»
Παρά τις συγκεκριμένες διαφορές, οι ερευνητές ισχυρίζονται πως η θεωρεία της έξυπνης σκόνης, που θα καταγράφει τα πάντα, θα βοηθήσει την ανθρωπότητα να παραμείνει αμετάβλητη.
Υπάρχει ένας αριθμός προγραμμάτων πραγματικού κόσμου, τα οποία -είτε με τον ένα τρόπο είτε με τον άλλο- ψάχνουν να χρησιμοποιήσουν ασύρματους αισθητήρες για να καταγράψουν τα ζωτικά σημάδια του πλανήτη.
Οι ασύρματοι αισθητήρες προς το παρόν καταγράφουν αγροκτήματα, εργοστάσια, κέντρα δεδομένων και γέφυρες, με σκοπό την κατανόηση του τρόπου λειτουργίας αυτών των συστημάτων. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, τα δίκτυα αισθητήρων έχουν τεθεί σε λειτουργία για έναν συγκεκριμένο σκοπό.
Για παράδειγμα, η εταιρεία Streetline έχει τοποθετήσει 12.000 αισθητήρες σε χώρους στάθμευσης και αυτοκινητοδρόμους του Σαν Φρανσίσκο. Οι αισθητήρες δεν γνωρίζουν οτιδήποτε συμβαίνει σε αυτά τα σημεία. Είναι εξοπλισμένοι με μαγνητόμετρα για να αντιλαμβάνονται πότε ένα μεγάλο μεταλλικό αντικείμενο -στην προκειμένη περίπτωση ένα αυτοκίνητο- είναι παρκαρισμένο.
Τα δεδομένα αυτά θα είναι λίαν συντόμως διαθέσιμα στο κοινό, και θα μπορεί να τα χρησιμοποιεί για να γνωρίζει που θα σταθμεύει.
Άλλοι αισθητήρες είναι εξοπλισμένοι για να μετρούν τις δονήσεις στα εργοστάσια και τα διυλιστήρια, ώστε να μπορούν να εντοπίζουν προβλήματα στις μηχανές, πριν να προκαλέσουν ζημιά. Άλλοι συλλέγουν δεδομένα για τη θερμοκρασία, τη χημεία και το θόρυβο. Μικροσκοπικές κάμερες ή ραντάρ μπορούν επίσης να τοποθετηθούν πάνω στο δίκτυο συλλογής δεδομένων και να εντοπίσουν την παρουσία ανθρώπων ή οχημάτων.
Η δύναμη αυτών των δικτύων είναι τελικά ότι μπορούν να ενωθούν, σύμφωνα με τον Daivd Culler, καθηγητή πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Μπέρκλεϋ.
Ο Culler υποστηρίζει πως η ανάπτυξη αυτών των δικτύων ασύρματων αισθητήρων είναι ανάλογο της δημιουργίας του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web). «Αυτό που δημιουργείται με την έξυπνη σκόνη είναι ένας Ιστός Πραγματικού Κόσμου. Αλλά έχουμε ακόμα δρόμο μέχρι να φτάσουμε εκεί.»
Το φαινόμενο του Μεγάλου Αδερφού
Ακόμα και όταν θα βρίσκεται στη διάθεση της επιστήμης ή του κοινού, κάποια άτομα θα εξακολουθούν να έχουν την αίσθηση του Μεγάλου Αδερφού -την άβολη αίσθηση ότι βρίσκονται υπό διαρκή μυστική παρακολούθηση- αφού θα υπάρχουν τρισεκατομμύρια μόνιτορ σε όλο τον κόσμο.
«Το ενδεχόμενο της παραβίασης της ιδιωτικότητας είναι εξαιρετικά τεράστιο, γιατί μιλάμε για πολύ πολύ μικρούς αισθητήρες, οι οποίοι δεν είναι εντοπίσιμοι,» αναφέρει ο Lee Tien, δικηγόρος του Electronic Frontier Foundation.
«Ο αριθμός τους είναι τόσο μεγάλος που πραγματικά δεν μπορείς να κάνεις τίποτα για τη λήψη αντιμέτρων.»
Αυτό δεν σημαίνει πως οι ερευνητές θα πρέπει να σταματήσουν να δουλεύουν πάνω στην έξυπνη σκόνη. Αλλά θα πρέπει να είναι προσεκτικοί σε ό,τι αφορά στην ιδιωτικότητα όσο προχωρούν τις έρευνες.
Ο Pister υποστηρίζει πως οι ασύρματες συχνότητες που χρησιμοποιούν οι αισθητήρες της έξυπνης σκόνης για να επικοινωνούν -κάτι σαν το Wi Fi- έχουν ενσωματωμένους κώδικες ασφαλείας. Επομένως, τα δεδομένα είναι δημόσια μόνο εάν το άτομο ή η εταιρεία που έχει εγκαταστήσει τους αισθητήρες θέλει να είναι.
«Σαφέστατα υπάρχει ανησυχία γύρω από την ασφάλεια και την ιδιωτικότητα,» αναφέρει ο ίδιος, «και τα καλά νέα είναι πως η ραδιο-τεχνολογία για αυτούς τους αισθητήρες κατασκευάστηκε αμέσως μετά την τεράστια ανησυχία που υπήρχε γύρω από την ασφάλεια του Wi Fi. Έχουμε όλα τα εργαλεία ασφαλείας που χρειαζόμαστε ώστε οι πληροφορίες να παραμένουν ιδιωτικές.»
Στο μέλλον, θα προκύψουν και άλλα ανησυχητικά ζητήματα γύρω από την ιδιωτικότητα, εάν κάποια άλλη εκδοχή της έξυπνης σκόνης γίνει πραγματικότητα. Κάποιοι ερευνητές ψάχνουν τρόπους για να μετατρέψουν τα κινητά τηλέφωνα σε αισθητήρες. Στο σενάριο αυτό, τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων που θα μετακινούνται στη Γη με τα κινητά τους τηλέφωνα θα γίνονται «έξυπνη σκόνη».
Λαμπρό μέλλον
Οι ερευνητές της έξυπνης σκόνης ισχυρίζονται πως η θεωρεία τους για την καταγραφή του κόσμου -εάν και εφόσον πραγματοποιηθεί- θα βοηθήσει τους ανθρώπους και το περιβάλλον.
Περισσότερες πληροφορίες σημαίνει καλύτερη πληροφόρηση, σύμφωνα με τον Pister.
«Όσο περισσότεροι αισθητήρες υπάρχουν, τόσο πιο αποδοτικό θα είναι ένα σύστημα, ενώ θα μειώνεται η ζήτηση και η σπατάλη. Επομένως, όλο αυτό είναι καλό,» προσθέτει ο ίδιος.
Ο Hartwell υποστηρίζει πως ο μόνος τρόπος για να μπορέσουν οι άνθρωποι να αντιμετωπίσουν τα τεράστια προβλήματα, όπως αυτό της κλιματικής αλλαγής και της καταστροφής της βιοποικιλότητας, είναι η παροχή περισσότερων πληροφοριών για το τί συμβαίνει.
«Ειλικρινά, πιστεύω πως πρέπει να το κάνουμε, τόσο από άποψη βιωσιμότητας όσο και από άποψη περιβάλλοντος.»
Παρόλο που η πρώτη εφαρμογή του «Κεντρικού Νευρικού Συστήματος της Γης» θα είναι εμπορική, ο Hartwell υποστηρίζει πως τα κίνητρα πίσω από την έξυπνη σκόνη είναι αλτρουιστικά.
«Ο κόσμος με ρωτάει με τι ασχολούμαι και εγώ τους απαντώ πως ασχολούμαι με τη σωτηρία του κόσμου.»
CNN