Μέρος Γ΄
Α΄Αποκ. 12 — Είδε ο Ιωάννης επτά «λυχνίες» χρυσές, επτά δηλαδή λαμπάδες χρυσές. Εις δε το μέσον είδε κάποιον που ωμοίαζε με άνθρωπον. Αλλά δεν ήταν απλούς άνθρωπος. Ητο ο Θεάνθρωπος, ο Κυριος ημών Ιησούς Χριστός. Γιατί είναι στο μέσον όμως των λυχνιών; Διότι ο Κύριος ευρίσκεται μέσα στην Εκκλησία Του, μέσα στις ψυχές των πιστών και έχει στα χέρια Του την διακυβέρνησιν της Εκκλησίας.
Αποκ. Α΄20 — Αι δε επτα λυχνίαι είναι αι επτά Εκκλησίαι της Μ. Ασίας, δηλαδή η όλη Εκκλησία του Χριστού. Επομένως δεν θα πάθη τίποτε η Εκκλησία, διότι μέσα στην Εκκλησία βρίσκεται ο Ιδιος ο Χριστός. Αλλοίμονο όμως σε όποιον κτυπήση την Εκκλησία του Χριστού! Οι δε επτά αστέρες είναι λέγει, οι Άγγελοι των Εκκλησιών.
Αι τρίχες της κεφαλής του είναι λευκαί, διατί; Καί μάλιστα σαν το άσπρο μαλλί και το χιόνι. Δια να δείξη ότι ο Χριστός δεν είναι μόνον άνθρωπος, αλλά και Θεός Άναρχος ίσος με τον Πατέρα. Όπως ο Πατήρ είναι « ο Παλαιός των ημερών, έτσι και ο Χριστός είναι Άναρχος χρονικώς και Ισος με τον Πατέρα. Έγινε ο Κύριος με τον ερχομό του στην γή όμοιος με τον άνθρωπο, «όμοιος υιώ ανθρώπου» κατά πάντα, πλήν της αμαρτίας. Εις τα Ευαγγέλια χαρακτηρίζεται ο Χριστός ως «υιός ανθρώπου», διότι εκεί εξιστορείται η ταπεινή Του εμφάνισις στη γή. Ενώ στην Αποκάλυψι είναι ο υψωθείς Χριστός. Ο Χριστός — Θεός.
Ο χιτών Του είναι ποδήρης. Τον σκεπάζει όλον. Είναι σύμβολον μεγαλειότητος, σεμνότητος, καθαρότητος και αγιότητος. Και πρέπει επομένως και ημείς να είμεθα λευκοί και καθαροί. Φέρει δε ζώνην χρυσήν όχι περί την οσφύν Αυτού αλλά «προς τοις μαστοίς». Διατί; Διότι όταν είναι η ζώνη περί την οσφύν σημαίνει προετοιμασία για αγώνα, αλλά εδώ η χρυσή ζώνη είναι βασιλικό σύμβολο και σημαίνει ότι μετά τους κόπους έρχεται η νίκη, η ανάπαυσις και η δόξα. Διατί τα μάτια Του είναι σαν την φλόγα της φωτιάς; Διότι βλέπει τα πάντα, ακόμη και τις παραμικρές κηλίδες μας. «Το ακατέργαστόν μου είδον οι οφθαλμοί Σου», δηλαδή και προτού το καλοσκεφθή και πράξη κανείς το καλό ή το κακό το είδαν τα μάτια του Θεού. Η φωνή του Κυρίου είναι δυνατή και βροντερή σαν την βοή των καταρρακτών, ώστε να μη ισχυρίζεται κανείς, ότι δεν άκουσε τον λόγον του Θεού. Το πρόσωπόν του «ως ο ήλιος εν τη δυνάμει αυτού». Θέλει μ’αυτό να δείξη ότι όπως ο λαμπρός ήλιος φαίνεται παντού και απ’ όλους έτσι και η θεότης του Χριστού είναι ολοφάνερη και δεν μπορεί κανείς να την αρνηθή. Δεν μπορεί να κανείς να πή ότι δεν την βλέπει. Η Δημιουργία του κόσμου αφ’ ενός, με τα τόσον σκόπιμα και θαυμαστά δημιουργήματα και η διδασκαλία του Χριστού αφ’ ετέρου, καθιστούν τον αμαρτωλόν αναπολόγητον. Από τα δημιουργήματά Του φαίνεται ο Θεός καθαρά.
Καποιος γέρων μπήκε κάποτε σ’ενα γραφείο για να πωλήση θρησκευτικά βιβλία, όπου ένα υπάλληλος τον ρωτά, «πού Τον είδες γέρο, το Θεό;». «Ελα να σου Τον δείξω», του απήντησε εκείνος και τον έβγαλε στο μπαλκόνι Ιούλιο μήνα μέρα μεσημέρι. Του έδειξε τον δίσκο του ηλίου και του λέγει «Κοίταξέ τον». «Τον ήλιο να κυττάξω κατάματα! Δεν μπορώ» απαντά ο υπάλληλος. «Αί, εάν τον ήλιο, που είναι ένα δημιούργημα του Θεού, δεν μπορείς να τον ατενίσης, πώς έχεις την αξίωσι να δής Αυτόν τον Δημιουργό τον Θεό!!».
Οι πόδες όμοιοι χαλκολιβάνω ως εν καμίνω πεπυρωμένοι». — Ο Χαλκολίβανος είναι μέταλλον από το όρος Λίβανον. Είναι στερεόν μίγμα χρυσού και αργύρου. Εχει λαμπερή ακτινοβολία, όταν είναι καθαρισμένος και δοκιμασμένος μέσα στο καμίνι. Ετσι η διδασκαλία του Χριστού είναι δοκιμασμένη και λάμπει. Δεν είναι θεωρίες αυτές. Να το προσέξωμε αυτό! Διότι οι αιρετικοί διαστρέφουν το Ευαγγέλιο. Ολα τα χωρία τα διαστρεβλώνουν. Ματαιοπονούν διότι θα παρέλθουν και αυτοί , όπως και όλοι οι άλλοι που πολεμήσανε τον Χριστιανισμό. Αλλά ο Χριστός δεν παρέρχεται. Μένει εις τον αιώνα. Στηρίζεται σε βάσεις στερεές και σταθερές, σαν σε πόδια από χαλκολίβανο.
Η απο το στόμα του εξερχομένη «ρομφαία δίστομος οξεία» είναι σύμβολο της δυνάμεως του λόγου του Θεού, αλλά και της δικαίας Κρίσεως και κατακρίσεως. Είναι σπαθί ξεγυμνωμένο και δίκοπο δια να βρή τους ποιούντας τα κακά. Ο λόγος του Θεού είναι «τομώτερος υπέρ πάσαν μάχαιραν δίστομον και διϊκνούμενος άχρις μερισμού ψυχής τε και πνεύματος, αρμών και μυελών, και κριτικός ενθυμήσεων και εννοιών καρδίας» (Εβρ. Δ΄12). «Ο λόγος όν ελάλησα, εκείνος κρινεί τόν κόσμον» (Ιωάν. Ι΄48), λέγει ο Κύριος.
Αι επτά λυχνίαι, μέσα στις οποίες είδε τον Χριστόν τι σημαίνουν; Σημαίνουν τας επί μέρους επτά Εκκλησίας της Μ. Ασίας αλλά και την Εκκλησία συνολικώς. Διατί συμβολίζονται ως λυχνίαι; Διότι η Εκκλησία και οι πιστοί που την αποτελούν είναι φώς και επομένως λάμπουν και φωτίζουν. Παίρνουν το φώς από τον Χριστόν, τον Ήλιον της Δικαιοσύνης και το μεταδίδουν και εις τους άλλους. Διατί είναι χρυσαί; Όπως ο χρυσός η Εκκλησία είναι άφθαρτος χρυσός, το πολυτιμότερον αγαθό στον κόσμο, θείο, αιώνιο και άφθαρτο. Οπως όταν εξαφανίζεται ο χρυσός στην αγορά, νεκρώνεται κάθε κίνησις, έτσι και όταν λείψη ο Λόγος του Θεού νεκρώνονται οι ψυχές.
Ο ίδιος ο Χριστός εξηγεί ότι οι αστέρες συμβολίζουν τους επτά Αγγέλος των Εκκλησιών δηλαδή τους επτά Επισκόπους. Διατί ονομάζει Αγγέλους τους Επισκόπους; Διότι πρέπει οι Επίσκοποι να είναι σαν Αγγελοι επί της γής και να υπηρετούν μόνον τον Θεόν, όπως Τον υπηρετούν και οι Αγγελοι στον Ουρανό. Γι’ αυτό άλλωστε, η Εκκλησία ώρισε την αγαμία των Επισκόπων, δια να «μεριμνούν τα του Κυρίου μόνον».
Οι επτά επιστολές εστάλησαν στους Επισκόπους οι οποίοι γενικώς εκπροσωπούν την Εκκλησία και έχουν ομοιότητες αναμεταξύ τους: 1) οι εκκλησίες στις οποίες απευθύνονται είναι οι Εκκλησίες της Μ. Ασίας 2) Περιγράφεται η τότε κατάστασις μιάς εκάστης των Εκκλησιών αυτών 3) δίδονται συμβουλές στην κάθε μια Εκκλησία αναλόγω των αναγκών και ατελειών του πληρώματως 4) στις περισσότερες από αυτές η μομφή και ο έπαινος είναι ανάμεικτα. Δίδεται δε υπόσχεσις σχετικά με την μακαρία αιωνιότητα, η οποία υπόσχεσις αποτελεί την κατακλείδα κάθε μιάς επιστολής 5) οι επτά αυτές επιστολές δεν απευθύνονται μόνον εις τους Επισκόπους των επτά Εκκλησιων της Μ. Ασίας αλλά εις όλους τους Επισκόπους, δηλαδή εις όλην της Εκκλησίαν του Χριστού διότι συχνά αναφέρεται η φράσις: «ο έχων ούς ακουσάτω τί το Πνεύμα λέγει ταις Εκκλησίαις».
Η Έφεσσος ήτο Ελληνικωτάτη πόλις, μεγάλη και πολυάνθρωπος. Εκεί εκήρυξε πρώτος τον Χριστιανισμό ο Απ. Πάυλος. Αυτός και την ίδρυσε. Εκείνος άναψε την λυχνία και έστειλε την «προς Εφεσίους», επιστολή.
Αποκ. Β΄1 — Διατί προτάσει τους τίτλους Του ο Κύριος; Διότι πρόκειται να ελέγξη τον Επίσκοπου της Εφέσου και πρέπει να προσέξη τον έλεγχο ο ελεγχόμενος. Είναι ένα είδος τελεσιγράφου. Κάμνει, σαν να πούμε, όπως οι βασιλείς όταν στέλλουν τελεσίγραφα και προτάσσουν όλους τους τίτλους των. Πχ « σουλτάνος, υιός του ηλίου, κύριος Ανατολής και Δύσεως, υποτάσσων λαούς, ισχυρός, συντρίβων αντιπάλους, εξουσιαστής πάντων κλπ..) ή «ο Πρόεδρος του τάδε Δικαστηρίου εν ονόματι του Νόμου και του Βασιλεώς, καλώ σε να εμφανισθής ενώπιον εμού…». Είναι δηλαδή σαν να του λεγει: «Πρόσεξε ποιός σου τα λέγει. Μη νομίσης ότι είσαι ανεξέλεγκτος και ανεξάρτητος. Εσαι βέβαια Επίσκοπος αλλά όχι κυρίαρχος. Είσαι υπόλογος εις Εμέ. Εγώ είμαι ο Κυβερνήτης της Εκκλησίας και ας μή φαίνωμαι. Σε έχω στο χέρι. Εάν δεν προσέξης και δεν εργασθής όπως Εγώ θέλω, σε περιμένει η τιμωρία.
Επειδή δυστυχώς λησμονείται το ότι ο Χριστός κυβερνά την Εκκλησία και ότι Αυτός είναι ο Αρχιποιμήν, πολλοί Επίσκοποι μεταβάλλονται εις τυραννίσκους. Και η απόδειξις: Πώς ονομάζεται σήμερον ο Επίσκοπος; Δεσπότης, που σημαίνει Εξουσιαστής, κυρίαρχος…Πώς τον ονομάζει ο Χριστός; Αγγελον!Αυτό είναι το πιό ταιριαστό όνομα. Τόσα άλλα ονόματα έχουν και δεν εκράτησαν ουτε το Επίσκοπος, ούτε το Ποιμενάρχης, ούτε το Αρχιερεύς αλλά το Δεσπότης που σημαίνει δεσποτισμό και αυθαιρεσία. Και πράγματι! Πόσες δυστυχώς τέτοιες αυθαιρεσίες δεν ακούει κανείς από τοιούτους Επισκόπους! Πρέπει να προσέξουν οι Επίσκοποι και αξιωματουχοι της Εκκλησίας αλλά και πάς εργαζόμενος εις την Εκκλησίαν και εις τα έργα του Θεου!
Ο Επίσκοπος ή ο Ιερεύς διατρέχει κίνδυνο εν τη ασκήσει των καθηκόντων του. Επηρεάζεται δυστυχώς. Επίσκοπος, προκειμένης της χειροτονίας του, ηρώτησε διάκονον,ο οποίος δεν τον εγνώριζε, άν είναι καλός ο μέλλων να χειροτονηθή Επίσκοπος, και εκείνος εν τη αφελεία του του απήντησε: «Οσο είναι ιεροκήρυκες είναι καλοί. Αλλά όταν χειροτονηθούν κάθεται σταυροπόδι μέσα τους ο Σατανάς». Είναι βεβαίως υπερβολή και ανταποκρίνεται σε ελάχιστες περιπτώσεις, αλλά η προσοχή χρειάζεται!
Αυτό πρέπει να προσέξουν κατ’ επέκτασιν όλοι οι Χριστιανοί και ιδιαίτερα όσοι έχουν υπεύθυνη θέσι, δηλαδή ο υπάλληλος, ο πατέρας, ο προεδρος, ο δήμαρχος, ο βουλευτής και ο οποιοσδήποε μικρός ή μεγάλος άρχων. Οταν σκέπτωνται αυτοί ότι θα δώσουν λόγο στον Θεό, διότι «ου γάρ έστιν εξουσία ει μη από Θεού» (Ρωμ. ΙΓ΄1).
Ως μέγιστον κέντρον της τέχνης, της βιομηχανίας και των γραμμάτων ο Επίσκοπος Εφέσου ήτο Επίσκοπος της πρωτευούσης της Μ. Ασίας. Ο Σατανάς λοιπόν τον πολεμεί περισσότερο. Πολεμεί δε περισσότερον από τους λαϊκούς τους Ιερείς και ιδίως τους Επισκόπους διότι εάν ρίξη έναν αξιωματούχο και μάλιστα κάποιον που βρίσκεται πολύ ψηλά, τόσο μεγαλύτερη θραύσι κάμνει. Κάποιος κληρικός έλεγε: «οι εχθροί τις μεγάλες βόμβες τις ρίχνουν εις τα στρατηγεία».
Ο Κυριος επαινεί τον Επίσκοπο της Εφέσου γνωρίζοντας και αναγνωρίζοντας τα έργα και τους κόπους που υπέμεινε χάριν του ποιμνίου του. Το επισκοπικόν αξιωμα έχει θλίψι και όχι καλοπέρασι. Εχει κόπο, κάματο σωματικό κα ψυχικό και όχι ανάπαυση. Εχει αγώνα και φροντίδες για τον καταρτισμό και την σωτηρία του ποιμνίου του. Τα δε πρόβατα του Χριστού θέλουν τροφή και τα μεγάλα και τα μικρά. «βόσκε τα αρνία μου» (Ιωαν. ΚΑ 15-16), «ποίμαινε τα πρόβατά μου», είπε στον Πέτρο.
Επιμέλεια,φροντίδα και ξεχωριστή προσπάθεια θέλουν τ’ ασθενικά. Φροντίδα τα αδύνατα και τραυματισμένα. Χρειάζεται υπομονή. Ακόμη αναγνωρίζει τους αγώνες εναντίον των κακών και προβατοσχήμων λύκων. Το ποίμνιο διατρέχει περισσότερο κίνδυνο όχι απο την πείνα, αλλά από τους λύκους. Και ο καλός ποιμήν, που θέλει να είναι πνευματικός ποιμήν, δεν κάθεται με τη φλογέρα μόνο, αλλ’ έχει και το ποιμενικό ραβδί, και την σφενδόνη και το ντουφέκι. Εναντίον των αιρετικών και των κακών είχε πόλεμο μακροχρόνιο ο Επίσκοπος Εφέσου. Πόλεμο για να βαστάξη ψηλά τ’ Ονομα του Κυρίου και το Ευαγγέλιόν Του! Λέγει δια τούτο ο Κύριος «και υπομονήν έχεις και εβάστασας δια το Όνομά μου και ου κεκοπίακας» (Αποκ. Β΄3). Την πρώτη Εκκλησία ελυμαίνοντο οι αιρετικοί, και είχαν παρουσιασθή ουκ ολίγοι: Γνωστικοί, Νικολαϊται, Μανιχαίοι, κ.α.
Αλλά πρέπει ο Επίσκοπος να εργάζεται και δια τον εαυτό του. Διπλές φροντίδες. Εάν φροντίζει μόνο δια το ποίμνιον αμελεί δε τον εαυτό του, δεν είναι εν τάξει. Αυτό συνεβη με τον Επίσκοπο Εφέσου και δι’ αυτό τον ελέγχει ο Κύριος. Αποκ. Β΄4 — Τα υπέρ σου τα είπα, του λέγει. Εχω τώρα και τα εναντίον σου. Αφησες να ψυχρανθή η αγάπη, που είχες πρωτύτερα, στα πρώτα σου χρόνια. Στα πρώτα χρόνια που εγνώρισε τον Χριστόν ο Επίσκοπος είχε μεγάλη αγάπη, φλόγα εσώψυχη να γνωρίση όλο και πιό πολύ τον Χρστό κα να προοδεύση πνευματιώς. Ζούσε έντονη Μυστηριακή ζωή…δυστυχώς όμως δεν πρόσεξε.
Σε πόσους όμως και από μας δεν στρέφεται ο έλεγχος αυτός; Πού είναι θα μπορουσε να μας πη ο Χριστός, η αγάπη σας προ τον Θεόν, που είχατε τα πρώτα χρόνια της μετανοίας σας; Που η αγάπη, που σας έδιδε φτερά και πετουσατε στα ύψη, και φλεγόταν η καρδιά σας από την φλόγα του ζήλου; Την φλόγα αυτή της αγάπης πρέπει να προσέξη ο κάθε Χριστιανός, ο καθένας μας, για να μή σβήση. Πρέπει να την συνδαυλίζη για να μην ελαττωθή, οπότε επέρχεται πλέον η ψύχρα του πνευματικού θανάτου, η ολιγοπιστία.
Αποκ. Β΄5 — Οταν βλέπης ψύχρα, κρυάδα στην καρδιά και ραθυμία για εξομολόγησι, ανορεξία για προσευχή και έγα αγάπης, σκέψου, ψάξε να βρής την αιτία. Σκέψου κα βρές την αιτία που σε κατέβασε από το ύψος το ηθικό που ήσουν κα μετανόησε! Μετανόησε τώρα αμέσως χωρίς αναβολή! Ερεύνησε την αιτία του ρήγματος, αλλά χωρίς καθυστέρησιν. Ο Ιούδας έφθασε στην αγχόνη από την φιλαργυρία. Μήπως ο Νικόλαος ο Αντιοχεύς, ο φλογερός Χριστιανός δεν κατάντησε δυστυχώς αιρεσιάρχης διότι δεν πρόσεξε το ηθικό ζήτημα; Οι αιρετικοί Νικολαϊται εδίδασκον, εν ονόματι δήθεν της Χριστιανικής ελευθερίας, ότι η αμαρτία της σαρκός δεν ητο αμαρτία. Τουναντίον δια να εξαγνισθούν έπρεπε να ακολασταίνουν!!
Ευτυχώς στον Αγγελο της Εφέσου δεν ήτο ηθικής φύσεως η αιτία. Άλλη ήτο η αιτία, την οποία έπρεπε να βρή αφου εξετάση επισταμένως τον εσωτερικό του κόσμο και μετανοήση και τα πρώτα έργα ποιήση. Εάν όμως δεν μετανοήση τότε αλλοίμονο! Τι θα συμβή; «θα κινήσω την λυχνίαν σου εκ του τόπου αυτής…» λέγει ο Κύριος. Τι τρομερή απειλή η οποία επραγματοποιήθη δυστυχώς στις μερες μας κατά γράμμα μετά από δεκαοκτώ και πλέον αιώνες! Ηλθε ταχύ, ταχέως, διότι χίλια έτη είναι σαν μία ημέρα στα μάτια του Θεού. Και τώρα δεν υπάρχει πλέον στα μέρη εκείνα Επίσκοπος, ουδέ ηγούμενος, ουδέ ολοκάρπωσις, ουδέ θυσία, ουδέ ολοκαύτωμα. Το 1922 με την Μικρασιατική καταστροφή μετακινήθη η λυχνία! Οταν λέγη «Αγγελον Εφέσου» ο Κυριος δεν εννοεί εναν μόνο Επίσκοπον, αλλά γενικώς τους Επισκόπους της Εφέσου. Υπήρξαν ίσως και καλοί και με αρετές πολλές, αλλά συνολικώς λαμβανόμενοι, δεν εργάσθηκαν τα έργα της πρώτης αγάπης! Ξερριζώθηκε τελείως ο Χριστιανισμός από εκεί! Μετεκινήθησαν όσοι δεν εσφάγησαν. Αναγκάστηκαν δε οι ίδιοι οι Επίσκοποι φεύγοντες να γκρεμίσουν τις Αγιες Τράπεζες και να πάρουν τα Άγια Λείψανα, τα εγκαίνια, δια να μη τα βεβηλώσουν οι αλλόθρησκοι! Τα εδιάβαζαν οι παλαιότεροι στην Αποκάλυψι αυτά αλλ’ ήσαν γι’αυτούς ανεξήγητα. Για μας όμως σήμερα όχι, διότι τα είδαμε παραγματοποιηθέντα! Δεν είπαμε στην αρχή, ότι ο χρόνος είναι ο καλύτερος ερμηνευτής της Αποκαλύψεως!
Αποκ. Β΄7 — «Ο έχων ούς ακουσάτω τί το Πνευμα λέγει ταίς Εκκλησίαις». Εκείνος που έχει αυτί, λέγει ας ακούση. Μα, όλοι έχομεν αυτιά, θα πήτε. Ναί! Δυστυχώς όμως πολλοί τα έχουν μόνον για ομορφιά. Αλλά οποιος έχει αυτί με πνευματικό ενδιαφέρον, όποιος έχει το αυτί της ψυχής του υγιές, ας ακούση τι λέγει το Πνεύμα του θεού, που λαλεί δια των Προφητών Του και των κηρύκων Του εις τα Εκκλησίας, επομένως εις το κάθε πιστόν. Προσοχή, άνθρωπε εις τας απειλάς. Προσοχή και εις τας υποσχέσεις.. Οταν το Πνεύμα το Αγιον απειλή τιμωρίαν και Κόλασιν, θα συμβή οπωσδήποτε.Το ίδιο και όταν υπόσχεται Παράδεισο. Ο Θεός θα πραγματοποιήση την υπόσχεσή Του στον κατάλληλο καιρό.
Σε εκείνον που θα νικήση εις τον αγώνα εναντίον του Σατανά και της απατηλής αμαρτίας και σ’εκείνον, που θα νικήση τον φόβον του μαρτυρικού θανάτου, τον οποίον θα υποστή χάριν του Χριστού, θα του δώσω να φάγη από το ξύλον της ζωής, που βρίσκεται στον Παράδεισο του Θεού. Θα τον αξιώσω δηλαδή ν’απολαύση τα αιώνια αγαθά, μέσα στον Παράδεισο του Πατρός Του.
Αναγνώστα, το θέλημα του Θεού ίσως να το εγνώρισες, να εγεύθης «καλόν Θεού ρήμα», να εξωμολογήθηκες και αγάπην να έδειξες. Αλλά, διατηρείς την πρώτην αγάπην; Ή μήπως αφήκας την πρώτη αγάπην και ηχούν τώρα εις τα αυτιά σου τα τρομακτικά λόγια του Κυρίου: «έχω κατά σού, ότι την πρώτην αγάπην σου αφήκας». Ας εξετάση αντιθέτως ο άνθρωπος τι τον κρατεί σε νοσηρή ψυχρότητα, μήπως η αδικία, η φιλαργυρία, ο εγωϊσμός, η ανηθικότητα, τα έργα των Νικολαϊτών; και ας πέσωμε σε μετάνοια οριστική δια να αποφύγωμεν το: «Έρχομαί σοι ταχύ και κινήσω την λυχνίαν σου…». Θα πάρη την Χάριν καί θα μας τινάξη κυριολεκτικώς. Τότε Κόλασις αιώνιος μας περιμένει. Θάνατος ψυχικός. Στο χέρι μας είναι! Πόσο θα κρατήσει αυτός ο αγώνας για την μετάνοιά μας. Πόσα χρόνια θα ζήσωμε ακόμη; Όσα και να είναι θα περάσουν αλλ΄όταν νικήσωμε θα μας χαρίση ο Θεός την απόλαυσι των αιωνίων αγαθών εν τη Βασιλεία του Θεού.
Εμπρός λοιπόν, εις τον αγώνα! Εμπρός εις τας επάλξεις! Εδώ αξίζει να φανούμε γενναίοι! Εδώ αξίζει ο ηρωϊσμός. Εδώ θα φανή η ευφυϊα, η εξυπνάδα μας, αν κατορθώσωμε και μπούμε στο δρόμο της αιωνίας γαλήνης, της παντοτεινής χαράς και ευτυχίας!