Όταν ξέσπασε το 2001 η κρίση στην Αργεντινή εσείς βρισκόσασταν στη χώρα και παρακολουθούσατε τα γεγονότα της κατάρρευσης της οικονομίας. Θα λέγατε ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην περίπτωση της Αργεντινής και στη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας;
Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι υπάρχουν τρομερές ομοιότητες, ειδικά στον τρόπο που κάλυψαν το γεγονός τα διεθνή ΜΜΕ, στην εξήγηση, δηλαδή, που δόθηκε για την κρίση στην Αργεντινή και μετέπειτα στην ελληνική κρίση. Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε μια κρίση που δημιουργήθηκε με πλήρη συνέργεια του διεθνούς τραπεζικού συστήματος. Αυτή ακριβώς είναι η κατάσταση στην Ελλάδα και το ίδιο συνέβη και με την Αργεντινή, όπου είχαμε μεγάλες τράπεζες, όπως η City Bank, η Goldman Sachs, να δημιουργούν το οικονομικό πρόγραμμα για τη χώρα πριν από την κρίση. Ακόμη και μετά από το ξέσπασμα της κρίσης υπήρχε η άποψη του «νοσηρού πληθυσμού» και της παθολογίας της ψυχολογίας στο έθνος. Στην Αργεντινή, μετά την κρίση, δεν υπήρχε αίσθηση της συλλογική ευθύνης γι’ αυτό που συνέβη. Όλα είχαν να κάνουν με το χαρακτήρα των Αργεντινών, με την υποτιθέμενη απληστία τους και τις υπερβολικές δαπάνες που έγιναν στις περιοχές που επηρεάστηκαν από την κρίση. Ήταν σχεδόν όλα τα ρεπορτάζ σε επίπεδο ψυχολογίας και, καθώς έχω διαβάσει πολλά άρθρα για την Ελλάδα, πιστεύω ότι είναι το ίδιο πράγμα. Επίσης, πιστεύω ότι είναι παρόμοιες καταστάσεις, καθώς η Αργεντινή είναι μια χώρα με μεσογειακή κουλτούρα. Έτσι στην εξήγηση που δόθηκε για τα αίτια της κρίσης υπήρχε αυτή η ίδια στερεοτυπική προσέγγιση του μεσογειακού χαρακτήρα στους πολίτες των δύο χωρών. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει και μία διαφορά με την Αργεντινή: Εκεί υπήρχε μία προθυμία η χώρα να ορθώσει το ανάστημά της στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και στον εκφοβισμό του ΔΝΤ. Θεωρώ ότι, επειδή ο πληθυσμός κινητοποιήθηκε τόσο το 2001 και το 2002, απέρριψε τους πολιτικούς που δεν αντιστέκονταν στο ΔΝΤ. Στο τέλος, όταν οι πολιτικοί απλώς αρνήθηκαν να πληρώσουν το εξωτερικό χρέος, τότε τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν.
Πιστεύετε, δηλαδή, ότι οι Έλληνες δεν έχουν αντιδράσει ακόμη στα σκληρά μέτρα που τους επέβαλε η τρόικα; Θα μπορούσατε να πείτε ότι η Ελλάδα δέχεται αυτή τη στιγμή τη θεραπεία-σοκ;
Αλήθεια, δεν θα έλεγα ότι η Ελλάδα δεν αντιδρά. Πιστεύω ότι η Ελλάδα αντιδρά και συνεχίζει να το κάνει, ιδιαίτερα οι νέοι άνθρωποι τα τελευταία δύο χρόνια. Πιστεύω πως το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι έχουν χάσει την πίστη τους στο πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις αλλαγές. Ο παράγοντας που περιπλέκει τα πράγματα για την Ελλάδα είναι η συμμετοχή της στην Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό δίνει μια αίσθηση στους πολίτες ότι είναι αβοήθητοι και προσθέτει ένα επιπλέον πολύπλοκο στρώμα, το οποίο δεν θα υπήρχε αν αισθάνονταν ότι είναι δυνατό κάποιος να μπορεί να δημιουργεί ο ίδιος τις πολιτικές του. Η συμμετοχή στην ΕΕ κάνει τους πολίτες να πιστεύουν πως ό,τι και να γίνει δεν έχουν τη δύναμη, η οποία δεν βρίσκεται στα χέρια του έθνους. Δυστυχώς, έχετε πολιτικούς που ευχαρίστως τονίζουν αυτό το αίσθημα των πολιτών ότι είναι αβοήθητοι γιατί δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Αν για όλα φταίνε η ΕΕ και το ΔΝΤ, τότε οι πολιτικοί της χώρας είναι αβοήθητοι και μπορούν να απαλλαγούν από την ευθύνη. Έτσι νομίζω ότι αυτό είναι ένα μοτίβο που βλέπουμε να επαναλαμβάνεται, όπου οι πολιτικοί επιθυμούν να θεωρούνται αβοήθητοι περισσότερο από όσο είναι στην πραγματικότητα προκειμένου να μην κάνουν θαρραλέες κινήσεις. Η Ελλάδα έχει επιλογές και νομίζω ότι είναι οι ίδιες με τις επιλογές που είχαν τα κράτη της Λατινικής Αμερικής εν μέσω της κρίσης χρέους τη δεκαετία του 1980 και για την οποία γράφω και στο βιβλίο. Τα κράτη αυτά συμμάχησαν και σχημάτισαν κάτι που θα έπρεπε να ονομάζεται το «καρτέλ των χρεωμένων». Με αυτό τον τρόπο ενισχύεις την επιρροή σου με τη συμμαχία με άλλες χώρες που είναι αντιμέτωπες με τον εκφοβισμό και η Ελλάδα δεν είναι μόνη της. Έτσι δημιουργείς μία αντίρροπη δύναμη κόντρα στην πίεση που προέρχεται από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ. Γι’ αυτό νομίζω ότι η Ελλάδα δεν είναι τόσο αβοήθητη όσο πιστεύουν οι πολιτικοί της και πιστεύω ότι είναι μία βολική άποψη γι’ αυτούς, επειδή έτσι έχουν την ευκαιρία να κάνουν πολύ επώδυνες πολιτικές και να λένε ότι δεν είχαν άλλη επιλογή, ότι πιέστηκαν προκειμένου να το κάνουν.
Στην ΕΕ αλλά και στην Ελλάδα τα πακέτα διάσωσης που δόθηκαν στις τράπεζες μετρούσαν δεκάδες εκατομμύρια ευρώ. Γι’ αυτό και το ερώτημα παραμένει: ποιος κερδίζει στην πραγματικότητα με τα σκληρά οικονομικά μέτρα και τις περικοπές που εφαρμόζουν οι κυβερνήσεις;
Πιστεύω πως είναι ξεκάθαρο ότι οι τράπεζες έχουν κερδίσει. Αυτή είναι μια κρίση των κανόνων της ηθικής. Οι άνθρωποι είναι μάρτυρες μιας τεράστιας, οφθαλμοφανούς και χωρίς κανένα προκάλυμμα ληστείας. Να παίρνεις, δηλαδή, από τους εργαζόμενους προκειμένου να προσφέρεις πόρους στους πολύ πλούσιους που δημιούργησαν την κρίση και όλοι το γνωρίζουν αυτό. Στην πραγματικότητα, δεν υπήρξε ποτέ στιγμή μιας τόσο ξεκάθαρης ληστείας στη σύγχρονη ιστορία, οι άνθρωποι ακούν ότι πρέπει να ζήσουν με αυτή την αδικία κι αυτό διότι αυτά τα συμφέροντα είναι περισσότερο ισχυρά. Για το λόγο αυτό δεν έχει να κάνει με τους πολιτικούς αλλά με το τι είδους συμμαχίες μπορούν να προέλθουν από τη βάση και να επιβάλουν στους πολιτικούς να κάνουν πιο θαρραλέες κινήσεις. Διότι τώρα κάνουν μια ανάλυση κόστους – κέρδους, αφού είναι πιο εύκολο να αποξενωθείς από την κοινή γνώμη από το να απομακρυνθείς από τους ισχυρούς. Η υποστήριξη των ανθρώπων όμως συνεχίζεται ακόμη κι όταν οι άνθρωποι αντιτίθενται στους ισχυρούς. Γι’ αυτό πιστεύω ότι εξαρτάται από τα ευρύτερα κινήματα της Αριστεράς, που πρέπει να είναι ξεκάθαρα, ποιες είναι οι εναλλακτικές. Και νομίζω ότι υπάρχουν εναλλακτικές, διαφορετικές πολιτικές. Πιστεύω όμως ότι υπάρχει η ανάγκη να είναι υπερεθνικές.
***
Η συνέντευξη της δημοσιογράφου και ακτιβίστριας Ναόμι Κλάιν στην Εύη Απολλωνάτου, δημοσιεύεται στο περιοδικό Επίκαιρα