Χαμηλό βαρομετρικό στην εξωτερική πολιτική, καθώς οι συνθήκες αποσταθεροποίησης εντείνονται στην ευρύτερη περιοχή. Στα Βαλκάνια οι εθνικισμοί και οι αλυτρωτισμοί αναβιώνουν, στη Συρία η κρίση κλιμακώνεται, το Προσφυγικό προκαλεί πολλαπλές παρενέργειες, ενώ η Τουρκία και πάλι παρασύρεται από τον πειρασμό ενός γενικευμένου αναθεωρητισμού από το Αιγαίο και την Ανατ. Μεσόγειο μέχρι το Ιράκ και τη Συρία.
Σε αυτό το περιβάλλον πρέπει να προστεθεί και το Κυπριακό που με το… στανιό οδηγείται σε «τελική φάση», ενώ είναι ορατός ο κίνδυνος και τα Δυτικά Βαλκάνια να βρεθούν στη δίνη της νέας σύγκρουσης για ζώνες επιρροής μεταξύ της Μόσχας και της Δύσης.
Στο γενικότερο γεωπολιτικό παιχνίδι της περιοχής υπάρχει έντονη ανησυχία για το ενδεχόμενο -για μια ακόμη φορά- οι Αμερικανοί στην προσπάθεια ανάσχεσης της ρωσικής διείσδυσης στα Βαλκάνια να πριμοδοτήσουν τον αλβανικό εθνικισμό και αλυτρωτισμό, που μετά και την απόσχιση του Κοσόβου από τη Σερβία έχουν αποχαλινωθεί. Συγχρόνως όμως με πολλή προσοχή παρακολουθεί η Αθήνα την επαναπροσέγγιση Μόσχας-Αγκυρας, καθώς αύριο στην Κωνσταντινούπολη συναντώνται Πούτιν και Ερντογάν σε μια κίνηση που στέλνει μηνύματα για τη Συρία. Ενδέχεται να υπάρχει ενεργειακό ενδιαφέρον και για την Ελλάδα (λόγω του Turkish Stream), αλλά δημιουργείται και προβληματισμός για τις παράπλευρες συνέπειες που θα έχει στο Αιγαίο και στην Ανατολική Μεσόγειο το κλείσιμο ενός τόσο κρίσιμου για την Αγκυρα μετώπου.
Οι τελευταίες εβδομάδες επανέφεραν την ελληνική εξωτερική πολιτική απέναντι στη γνωστή σκληρή πραγματικότητα. Οι πρώτες δηλώσεις Ερντογάν για τη Συνθήκη της Λωζάνης οδήγησαν τελικά σε μια αναμενόμενη δημόσια επαναβεβαίωση από το τουρκικό ΥΠΕΞ της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών», καθώς με αφορμή την εσωτερική αντιπαράθεση με τους κεμαλιστές δηλώθηκε ότι υπάρχει θέμα κυριότητας νησιών, νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο και διατυπώθηκε μάλιστα ο ισχυρισμός ότι αυτά εξετάζονται στις διερευνητικές επαφές. Η αντίδραση της Αθήνας ήρθε σε ανώτατο επίπεδο αλλά ήταν προσεκτική και ψύχραιμη, καθώς η αποδοχή της πρόκλησης για δημιουργία εντάσεων και ίσως στρατιωτικοποίησης της κρίσης τη μόνη που δεν συμφέρει στην παρούσα συγκυρία είναι την Ελλάδα.
Ομως η Αγκυρα πλέον έχει βάλει στο τραπέζι το «πιστόλι», επιδιώκοντας έτσι να επιβάλει τετελεσμένα στο Αιγαίο όπου διεκδικεί στην καλύτερη περίπτωση συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση των φυσικών πόρων του. Και φυσικά τον περιορισμό των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, ώστε να ακυρωθεί εμπράκτως το «ασφυκτικό πλαίσιο» που δημιουργεί η αλυσίδα των ελληνικών νησιών έξω από τις τουρκικές ακτές.
Απειλές για την κυπριακή ΑΟΖ
Στο Κυπριακό, η Αθήνα έχει οχυρωθεί πίσω από τη θέση για κατάργηση των εγγυήσεων και απόσυρση των κατοχικών στρατευμάτων, όμως ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες, πολύ περισσότερο μάλιστα όταν στον «αέρα» βρίσκεται ακόμη το περιουσιακό και το εδαφικό και κλιμακώνεται η πίεση για απευθείας συνομιλίες των δύο ηγετών στο εξωτερικό και κατόπιν πενταμερούς διάσκεψης στα πρότυπα του Μπούργκενστοκ και της αποτυχημένης απόπειρας επιβολής του Σχεδίου Ανάν. Οσο περνά ο χρόνος φέρνει πιο κοντά τις νέες έρευνες για φυσικό αέριο στην κυπριακή ΑΟΖ, για τις οποίες η Αγκυρα έχει απειλήσει ότι δεν θα επιτρέψει να πραγματοποιηθούν.
Στα Βαλκάνια, η «προσφυγοποίηση» της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής σε συνδυασμό με τη έξαρση εθνικισμών στερεί τη δυνατότητα από την Ελλάδα να αναλάβει τον παραδοσιακό πρωταγωνιστικό ρόλο της στην περιοχή αλλά και να προωθήσει λύσεις στις διμερείς σχέσεις της, κυρίως με την Αλβανία και την ΠΓΔΜ.
Η ΠΓΔΜ, παρά το γεγονός ότι συμπιέζεται μεταξύ των δύσκολων γειτόνων της Αλβανίας και Βουλγαρίας, κάθε άλλο παρά εκτιμά την ελληνική στήριξη στην εδαφική ακεραιότητά της. Τελευταίο επεισόδιο με τη Σόφια ήταν αυτό της καταστροφής από Σκοπιανό δημοσιογράφο του μνημείου που είχε ανεγερθεί στο Καϊμακτσαλάν, εκεί όπου έγινε η μεγάλη μάχη μεταξύ Βουλγάρων και Σέρβων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο με 8.500 στρατιώτες και από τις δύο πλευρές να πέφτουν νεκροί. Σημειώνεται ότι ο βουλγαρικός αλυτρωτισμός διατηρεί διεκδικήσεις στο ανατολικό τμήμα της ΠΓΔΜ και του γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας. Η φωτογραφία του Σκοπιανού «πατριώτη» με ένα σφυρί να συνθλίβει το βουλγαρικό μνημείο, την ημέρα μάλιστα της βουλγαρικής εθνικής εορτής, προκάλεσε οργή και εντονότατες αντιδράσεις στη Σόφια, με τον πρωθυπουργό Μπόρις Μπορίσοφ να προειδοποιεί τον Σκοπιανό ομόλογό του Εμιλ Ντιμιτρίεφ σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαν ότι θα υπάρξουν δυσάρεστες συνέπειες.
Οταν η Βουλγαρία ζήτησε επισήμως την καταδίκη της πράξης του δημοσιογράφου, το σκοπιανό ΥΠΕΞ απάντησε με γραπτή δήλωση ότι η ανέγερση του μνημείου ήταν παράνομη πράξη. Ο Νίκολα Γκρούεφσκι στον δρόμο προς τις δύσκολες εκλογές του Δεκεμβρίου παίζει το χαρτί του εθνικισμού και μετά την Ελλάδα θεωρεί ότι η Βουλγαρία είναι ένας εύκολος στόχος ώστε να προβληθεί ο ίδιος ως ο προστάτης της «μακεδονικής ταυτότητας» σε μια χώρα που απειλείται σχεδόν από παντού, εκτός από την Ελλάδα.
Σε όλο αυτό το περίπλοκο και ρευστό περιβάλλον η Αθήνα αναζητά μια δύσκολη ισορροπία, ώστε χωρίς να εμφανιστεί ότι αποδέχεται και χαιρετίζει το κλείσιμο των συνόρων, που ουσιαστικά μετατρέπει σε ευρωπαϊκά εξωτερικά σύνορα εκείνα της Αλβανίας, της ΠΓΔΜ και της Βουλγαρίας, να αναγνωρίζει ότι το Προσφυγικό διαμορφώνει πλέον τη βαλκανική της πολιτική με ό,τι αυτό σημαίνει. Με τη Αλβανία η κατάσταση είναι απογοητευτική, καθώς παρά τα ανοίγματα και τις κινήσεις καλής θέλησης που έχουν γίνει από την Αθήνα, η κυβέρνηση του Εντι Ράμα που στηρίζεται και από το κόμμα των Τσάμηδων επιμένει στη σκληρή γραμμή, όπως αυτή διατυπώθηκε και στην επίσκεψη του Νίκου Κοτζιά στα Τίρανα αλλά και το non paper το όποιο υπέβαλε στην ελληνική πλευρά. Οι Αλβανοί επιμένουν να συνδέουν όλα τα διμερή θέματα με την άρση του εμπολέμου και το θέμα των Τσάμηδων, ενώ δεν δείχνουν καμία διάθεση συμβιβασμού στο θέμα της οριοθέτησης των θαλασσίων ζωνών, συντηρώντας μάλιστα έναν αρρωστημένο εθνικισμό που με κάθε τρόπο προβάλλει μέσω του τσάμικου ζητήματος εδαφικές διεκδικήσεις μέχρι την Πρέβεζα!
Διαψεύσεις
Μετά το τελευταίο επεισόδιο και τις αναφορές του Αλβανού ΥΠΕΞ Ντ. Μπουσάτι που άφηνε να εννοηθεί ότι η ανταλλαγή non papers και η αναφορά σε Τσάμικο, ακόμη κι αν η ελληνική πλευρά το απέρριπτε ως θέμα, συνιστά… κατοχύρωσή του στην ατζέντα, ο Νίκος Κοτζιάς κατηγορηματικά απέρριψε τους ισχυρισμούς, λέγοντας ότι η μόνη αναφορά στο ελληνικό non paper ήταν ότι δεν υφίσταται τσάμικο θέμα, ενώ στο αλβανικό διατυπώνονταν οι γνωστοί ισχυρισμοί. Η Αθήνα επίσης διέψευσε ότι η ενημέρωση Ευρωπαίων αξιωματούχων για τα non papers και τον διάλογο μεταξύ των δύο χωρών συνιστά… αίτημα για μεσολάβηση.
Τα Τίρανα μάλιστα συστηματικά εκτός του θέματος των Τσάμηδων έχουν εντάξει στην ατζέντα και ζητήματα όπως η εισαγωγή της αλβανικής γλώσσας σε ελληνικά σχολεία, που θα αποτελεί ένα πρώτο βήμα στη διεκδίκηση «μειονοτικών δικαιωμάτων» για τους Αλβανούς μετανάστες, κυρίως αυτούς στους οποίους έχει ήδη δοθεί η ελληνική ιθαγένεια. Στα Σκόπια, όπου ο ίδιος ο Ελληνας ΥΠΕΞ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες, υπάρχει στασιμότητα καθώς τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης υλοποιούνται με πολύ αργό ρυθμό, ενώ το ζήτημα της ονομασίας ουσιαστικά έχει «παγώσει», κάτι που δεν οφείλεται μόνο στις επικείμενες κρίσιμες εκλογές του Δεκεμβρίου.
Ο Σκοπιανός ΥΠΕΞ Ν. Πόποσκι, μετά και τις επαφές του με τον Ν. Κοτζιά στη Νέα Υόρκη, δήλωσε ότι οι προσπάθειες εστιάζονται πλέον στα ΜΟΕ, καθώς στο θέμα του ονόματος παραμένουν μεγάλες οι διαφορές. Ομως ο παράγοντας χρόνος στο θέμα της ονομασίας έχει αποδειχθεί ότι δουλεύει υπέρ της ΠΓΔΜ.
Στασιμότητα και στις Τριμερείς
Μόνο οι τριμερείς συνεργασίες δείχνουν να πηγαίνουν σχετικά καλά. Ομως εν όψει και της τριμερούς Συνόδου Κορυφής Ελλάδας-Αιγύπτου-Κύπρου που θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη στο Κάιρο, παρά τη διπλή συνάντηση των τεχνικών επιτροπών που έχουν αναλάβει να εξετάσουν την επίλυση των εκκρεμών προβλημάτων για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δύο χωρών, δεν φαίνεται να έχει επιτευχθεί ικανοποιητική πρόοδος. Και αυτό εξαιτίας της γραφειοκρατίας του αιγυπτιακού ΥΠΕΞ, που δεν ευνοεί στην παρούσα φάση το άνοιγμα ενός νέου μετώπου με την Αγκυρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΣΤΡΙΩΤΗΣ