Αναξίμανδρος












Το άπειρο, η μάχη των εναντίων και η έναρξη της φιλοσοφικής ιστορίας της αμφισβήτησης








Αναξίμανδρος

Το άπειρο, η μάχη των εναντίων και η έναρξη της φιλοσοφικής ιστορίας της αμφισβήτησης






Ο φιλόσοφος Αναξίμανδρος, από τη Μίλητο, μαθητής του Θαλή, γεννήθηκε στα 611 π.Χ. και πέθανε στα 547 π.Χ. Θεώρησε ως αρχή του κόσμου το «άπειρο», αμφισβητώντας έτσι την προηγούμενη θεώρηση του δασκάλου του με πνεύμα οξείας επιστημονικότητας. Συνέγραψε έναν πεζό λόγο στην ιωνική διάλεκτο, ο οποίος έχει διασωθεί αποσπασματικά. Θεώρησε το «άπειρο» ως πρωταρχική πηγή ζωής αφού παρατήρησε την αντίθεση μεταξύ θερμού και ψυχρού στοιχείου, μεταξύ υγρού και ξηρού. Η αρχή επομένως του κόσμου θα ήταν περισσότερο λογικό να αναζητηθεί σε μιαν άλλη πηγή που δημιούργησε αυτές τις αντιθέσεις, παρά να θεωρηθεί κάποιο από αυτά τα στοιχεία ως επικρατέστερο έναντι των άλλων και ως πρωταρχικό. Αυτή την άλλη πηγή λοιπόν ονόμασε «άπειρο», εκ του οποίου πορεύονται και τα υπόλοιπα στοιχεία της φύσης. Ο Αναξίμανδρος επιπρόσθετα σημείωνε: «τα πράγματα δίνουν ικανοποίηση και επανόρθωση το ένα στο άλλο για την αδικία, όπως αυτή καθορίζεται σύμφωνα με τις επιταγές του χρόνου». Αυτή η αντίληψη του δικαίου και της αδικίας επαναλαμβάνεται περισσότερο από μια φορές στην ιωνική φυσική φιλοσοφία και πάντοτε με την ίδια σύνδεση. Αναφέρεται στην κυριαρχία ενός φυσικού στοιχείου έναντι του άλλου. Ο σχηματισμός του κόσμου οφείλεται στο διαχωρισμό των αντιθέτων.


Η γη, θεώρησε ο Αναξίμανδρος, δε στηρίζεται πουθενά αλλά αιωρείται ελεύθερη στο διάστημα εξαιτίας δυνάμεων που ασκούνται πάνω της και αλληλοεξουδετερώνονται. Όσον αφορά το σχήμα της γης, έδωσε μια ενδιάμεση θεώρηση μεταξύ της θεωρίας του Θαλή -ότι η γη είναι δίσκος- και της θεωρίας των Πυθαγορείων -ότι η γη είναι σφαίρα-, ότι δηλαδή η γη είναι ένας ελλιπής κύλινδρος σε αναλογία με το σχήμα μιας κολόνας. Επίσης θεώρησε ότι τα έμβια όντα προήλθαν από τη θάλασσα.


Ο Αναξίμανδρος εκτός της αδιαμφισβήτητης επιστημονικής του αξίας, επέδειξε υποδειγματικό θάρρος αμφισβητώντας ευθέως τα επιστημονικά πορίσματα της εποχής του, καθώς και τις αντιλήψεις της τότε πνευματικής ηγεσίας. Είναι οπότε αξιέπαινος τόσο ο ίδιος για την αξιόλογη στάση ζωής του, όσο και το πνευματικώς ελεύθερο κλίμα της εποχής που παραχωρούσε αφειδώς πεδία ανάπτυξης των υγιών, τεκμηριωμένων θεωριών, έστω κι αν αυτές έρχονταν σε κατά μέτωπο σύγκρουση με τα ως τότε καθιερωμένα.








[Η ΖΩΗ ΤΟΥ]

Ο Αναξίμανδρος γεννήθηκε στη Μίλητο το 547 π.χ. και ήταν γιός του Πραξιάδη και μαθητής του Θαλή. Όπως και ο δάσκαλος του, δεν ήταν μόνο φιλόσοφος αλλά μεγάλος αστρονόμος, μετεωρολόγος, γεωγράφος και βιολόγος. Ο Αναξίμανδρος είναι ο πρώτος που έκανε μία μεθοδική προσπάθεια να εξηγήσει φιλοσοφικά όλες τις πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας εγκαταλείποντας τις μέχρι τότε μυθολογικές διατυπώσεις για την αρχή, τη γένεση και την φθορά των όντων.

Ο Φαβωρίνος στην Παγκόσμια Ιστορία του, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, μας παραδίδει « …ήταν ο πρώτος που επινόησε το γνώμονα και τον έστησε πάνω σε ηλιακά ρολόγια για να σημαδεύει τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες. Επίσης κατασκεύασε και ωροδεικτικά όργανα. Ήταν ο πρώτος που σχεδίασε το περίγραμμα της γης και της θάλασσας, αλλά επίσης έφτιαξε και μία ουράνια σφαίρα.» (1)




[ΤΟ ΑΠΕΙΡΟΝ ΩΣ ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ]

Το μεγάλο βήμα, η μεγάλη τομή, που έκανε, ο Αναξίμανδρος με τη σκέψη του, είναι ότι εισήγαγε πρώτος στην ιστορία της φιλοσοφίας την έννοια του απείρου. Το άπειρον είναι η αρχή του κόσμου, η αρχή όλων των πραγμάτων, αυτό που είναι πίσω από την απέραντη ποικιλία και τις διαφορετικές τους ιδιότητες.

Ο Σιμπλίκιος, Νεοπλατωνικός φιλόσοφος του 6ου αϊ μ. Χ., παραθέτει το μοναδικό σωζόμενο απόσπασμα του Αναξίμανδρου στο έργο του «Εις Φυσικά». "Ο Αναξίμανδρος είπε ότι αρχή των όντων είναι το άπειρο… από το οποίο έγιναν όλοι οι ουρανοί και οι κόσμοι που υπάρχουν... Και απ’ όπου προέρχεται η γένεση των όντων εκεί ακριβώς συντελείται και η διάλυση τους σύμφωνα με την ανάγκη, γιατί τιμωρούνται και επανορθώνουν αμοιβαία για την αδικία, σύμφωνα με την τάξη του χρόνου.

Ο Αναξίμανδρος προσδιορίζει το άπειρον ως στοιχείο αγέννητο, άφθαρτο και αθάνατο. Το άπειρο δεν είναι μείγμα των υλικών στοιχείων ούτε άυλη νοητική αρχή: είναι ύλη που περιέχει τα πάντα. Από το άπειρο αποσπώνται οι αντίθετες ύλες "ψυχρόν" και "θερμόν" και από την ανάμιξη τους το νερό. Από το νερό προκύπτουν τα άλλα στοιχεία, η γη , ο αέρας και η φωτιά. Από τον αέρα και τη φωτιά σχηματίζονται τα αστέρια που έχουν την λάμψη της φωτιάς και την ρυθμική κίνηση των ρευμάτων του αέρα.

[Η ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥ]

Η εικόνα του κόσμου για τον Αναξίμανδρο είναι βασισμένη σε μαθηματικές έννοιες. Ο κόσμος ως Ολον έχει μορφή σφαίρας και στο κέντρο του είναι τοποθετημένη η γη, που έχει μορφή κυλίνδρου και το πλάτος της είναι τριπλάσιο από το βάθος της. Η γη αιωρείται στο σύμπαν και δεν μεταβάλλει ποτέ τη θέση της - ούτε είναι ριζωμένη σε ένα στέρεο υπόβαθρο, όπως λέει η μυθική κοσμολογία. Εφόσον η γη είναι τοποθετημένη στο κέντρο, έχει συμμετρική απόσταση από όλα στη σφαίρα του σύμπαντος. Ενώ η γη αιωρείται, ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα κινούνται κυκλικά. Ο κύκλος που διαγράφει ο ήλιος είναι είκοσι επτά φορές μεγαλύτερος από τη διάμετρο της γης, ο κύκλος της σελήνης δέκα οκτώ φορές και ο κύκλος των απλανών αστέρων εννέα φορές. Η ιδέα αυτής της μηχανικής ερμηνείας της κυκλικής αστρικής κινήσεως διασώζεται από τον Αέτιο και υπήρξε αποφασιστική στην ιστορία της αστρονομίας.




[Η ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ]

Ο Αναξίμανδρος πέρα από τις ικανότητες του στην αστρονομία είναι και ο πρώτος βιολόγος. Πρώτος εισήγαγε στην ιστορία τη θεωρία περί της γενέσεως των οργανικών όντων. Οι πρώτοι οργανισμοί γεννήθηκαν μέσα στο υγρό στοιχείο, όταν αυτό εξ αιτίας της ηλιακής θερμότητας εξατμίσθηκε. Αρχικά τα πρώτα ζώα ήταν περιτυλιγμένα μέσα σε ένα αγκαθωτό φλοιό. Έπειτα βγήκαν από το υγρό στοιχείο στην ξηρά και αφού έσπασαν τον αγκαθωτό φλοιό, άρχισαν να προσαρμόζονται στο καινούργιο περιβάλλον. Ο άνθρωπος προήλθε από το ψάρι και μόνο όταν ήταν σε θέση να επιβιώσει βγήκε στη στεριά. Ο Αναξίμανδρος είναι, από όσα ξέρουμε, ο πρώτος που προσπάθησε να εξηγήσει την προέλευση του ανθρώπου. Η θεωρία της εξελίξεως του Δαρβίνου, είναι φανερό, πως βρίσκει σπερματικά την αρχή της στην παραπάνω θεωρία του Αναξίμανδρου.




Ιππόλυτος, Ελληνικά Ι,6

«Τα ζώα δημιουργήθηκαν από το υγρό στοιχείο, που το εξάτμισε ο ήλιος. Όσο για τον άνθρωπο, αρχικά ήταν παρόμοιος με ένα άλλο πλάσμα, και συγκεκριμένα με ψάρι». (1)



ΚΕΙΜΕΝΑ


(1)Στράβων Ι,7
Ο Αναξίμανδρος ήταν ο πρώτος που δημοσίευσε έναν γεωγραφικό χάρτη…

Αγαθήμερος Ι,1
Ο Αναξίμανδρος από τη Μίλητο, ένας μαθητής του Θαλή, ήταν ο πρώτος που τόλμησε να σχεδιάσει την οικουμένη πάνω σε πλάκα.

Αριστοτέλης , Φυσικά Γ4 …
και το άπειρο δεν έχει αρχή... αλλά φαίνεται ότι αυτό είναι η αρχή των άλλων και τα πάντα περιέχει και τα πάντα κυβερνά… όπως λέει ο Αναξίμανδρος και οι περισσότεροι φυσιολόγοι.

Αυγουστίνος, de civ. Dei VIII, 2
Πίστευε (ο Αναξίμανδρος) ότι αυτές οι αρχές των επιμέρους πραγμάτων είναι άπειρες και ότι παράγουν αναρίθμητους κόσμους καθώς και όλα όσα εμφανίζονται μέσα σ’ αυτούς…

Αριστοτέλης, Περί ουρανού Β13, 295 α 7
Αλλά αν υπάρχει κάποιο είδος φυσικής κίνησης, τότε δεν θα υπήρχε μόνο εξαναγκαστική κίνηση και ηρεμία, αν λοιπόν η γη μένει στη θέση της με τη βία, αυτό σημαίνει ότι ήρθε στο κέντρο παρασυρμένη από τη δίνη. … Γι’ αυτό λοιπόν όσοι πιστεύουν ότι ο ουρανός δημιουργήθηκε, λένε ότι η γη μαζεύτηκε στο κέντρο .

Ψευδοπλούταρχος, Στρώμ. 2 …
λέει (ο Αναξίμανδρος) ότι αυτό που παρήγαγε από το αιώνιο το θερμό και το ψυχρό αποχωρίστηκε στην αρχή αυτού του κόσμου και ότι αυτό σχηματίστηκε, γύρω από τον αέρα που περιβάλλει τη γη, ένα είδος πύρινης σφαίρας, σαν φλοιός γύρω από ένα δένδρο. Όταν η σφαίρα έσκασε και κλείστηκε σε μερικούς κύκλους, δημιουργήθηκε ο ήλιος, η σελήνη και τα άστρα.

Ιππόλυτος, Ελληνικά Ι, 6,3
Η γη είναι μετέωρη και δεν στηρίζεται πουθενά, αλλά μένει ακίνητη χάρη στην ίση απόσταση της από όλα τα άλλα πράγματα.

Αέτιος ΙΙ, 20, Ι
Ο Αναξίμανδρος λέει ότι ο ήλιος είναι ένας κύκλος 28 φορές το μέγεθος της γης, παρόμοιος με τη ρόδα ενός άρματος, που έχει τη στεφανή της κοίλη, γεμάτη φωτιά, και σ’ενα ορισμένο σημείο αφήνει να φαίνεται η φωτιά μέσα από το στόμιο, όπως μέσα από το ακροφύσιο ενός φυσερού.

Αέτιος ΙΙ, 16, 5
Ο Αναξίμανδρος λέει ότι τα ουράνια σώματα φέρονται από τους κύκλους και τις σφαίρες στις οποίες επιβαίνει το καθένα τους.

Αέτιος ΙΙΙ, 3, 1-2
(περί βροντών αστραπών κεραυνών πρηστήρων και τυφώνων) Ο Αναξίμανδρος λέει ότι όλα αυτά τα φαινόμενα οφείλονται στον άνεμο, όταν δηλαδή ο άνεμος τυλιχθεί από ένα παχύ σύννεφο και έπειτα ξεφύγει βίαια, χάρη στη λεπτή και ελαφριά υφή του, τότε η βίαιη διαφυγή προκαλεί τον κρότο, ενώ η ρωγμή στη μαύρη μάζα του σύννεφου αποτελεί τη λάμψη.

Αέτιος V, 19, 4
Ο Αναξίμανδρος είπε ότι τα πρώτα ζώα γεννήθηκαν στο υγρό στοιχείο, τυλιγμένα μέσα σε αγκαθωτούς φλοιούς και ότι με την πάροδο του χρόνου έβγαιναν στο στεγνότερο μέρος της γης και, όταν έσκαζε ο φλοιός τους, ζούσαν για ένα σύντομο χρονικό διάστημα ένα διαφορετικό είδος ζωής.





1 Ἀναξίμανδρος Πραξιάδου Μιλήσιος. οὗτος ἔφασκεν ἀρχὴν

καὶ στοιχεῖον τὸ ἄπειρον, οὐ διορίζων ἀέρα ἢ ὕδωρ ἢ ἄλλο τι. καὶ

τὰ μὲν μέρη μεταβάλλειν, τὸ δὲ πᾶν ἀμετάβλητον εἶναι. μέσην τε

τὴν γῆν κεῖσθαι, κέντρου τάξιν ἐπέχουσαν, οὖσαν σφαιροειδῆ·

τήν τε σελήνην ψευδοφαῆ, καὶ ἀπὸ ἡλίου φωτίζεσθαι· ἀλλὰ καὶ

τὸν ἥλιον οὐκ ἐλάττονα τῆς γῆς, καὶ καθαρώτατον πῦρ.

Θαλής












Η αυγή της Φιλοσοφίας και η Μιλήσια σχολή των κοσμολόγων








Ο Θαλής, θεμελιωτής της ελληνικής φιλοσοφίας και της μιλήσιας σχολής των κοσμολόγων, γεννήθηκε στη Μίλητο στα 636 π.Χ. και πέθανε σε ηλικία ενενήντα ετών. Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως ο Θαλής κατόρθωσε να προβλέψει επιτυχώς μια ηλιακή έκλειψη. Η φιλοσοφία του βασιζόταν σε δυο προϋποθέσεις. Ότι η γη αποτελεί έναν επίπεδο δίσκο που επιπλέει στο νερό και ότι την αρχή του κόσμου αποτελεί το νερό. Όλα προέρχονται από το νερό και όλα καταλήγουν στο νερό. Αυτή η θεώρηση σημαίνει ότι το νερό αποτελεί το πρωταρχικό στοιχείο ύπαρξης και επομένως το οτιδήποτε άλλο στο σύμπαν είναι απλά μια τροποποίηση του ύδατος. Το νερό επικρατεί λοιπόν έναντι των άλλων δομικών φυσικών στοιχείων, της γης, της φωτιάς και του αέρα.

Ο Αριστοτέλης αναφέρει πως ο Θαλής πιθανόν να άντλησε τη θεώρηση του αυτή από την παρατήρηση ότι το θρεπτικό στοιχείο όλων των όντων είναι το υγρό και επιπλέον αυτό είναι που κυριαρχεί ποσοτικά έναντι των άλλων τριών στοιχείων. Φυσικά καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε και το γεγονός ότι ο ίδιος ο Θαλής προερχόταν από τόπο όπου η παρουσία του υγρού στοιχείου ήταν έντονη, επρόκειτο δηλαδή για παραθαλάσσια πόλη με ποτάμι και συχνές βροχοπτώσεις.

Μια άλλη, ρηξικέλευθη για την εποχή, θεωρία του Θαλή είναι το ότι ο μαγνήτης έχει ψυχή . Για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα έθεσε ως ενδεικτικό στοιχείο που σημαίνει την ύπαρξη ψυχής την κίνηση. Ένα νεκρό σώμα εξάλλου δεν κινείται. Αφού λοιπόν ο μαγνήτης έλκει και έλκεται, δηλαδή κινείται, διαθέτει μια μορφή ψυχής. Ο Αριστοτέλης όμως παρατηρεί πως αν ο μαγνήτης διέθετε ψυχή, αναλογικά θα έπρεπε να διαθέτει και ορισμένες ανθρώπινες ιδιότητες, όπως βούληση, ανάληψη πρωτοβουλιών και ποικίλες ορέξεις.

Με τον Θαλή ξεπερνάμε την εποχή των θεών και των ηρώων, καθώς και των κοσμολογικών θρησκευτικών δοξασιών. Πλέον τη γη δεν την στηρίζουν οι θεοί, αλλά εναπόκειται στην ανθρώπινη επιστημονική σκέψη να εξακριβώσει την ουσία και το σκοπό του κόσμου.






[Η ΖΩΗ ΤΟΥ]

Ο Θαλής γεννήθηκε το 624 π.Χ. στη Μίλητο και υπήρξε ιδρυτής της Iωνικής σχολής (σχολή της Μιλήτου). Ο Θαλής αγαπούσε τα ταξίδια και ταξίδεψε πολύ. Λένε πως κάποτε υπολόγισε το ύψος μίας πυραμίδας στην Αίγυπτο μετρώντας τον ίσκιο της τη στιγμή ακριβώς που ο δικός του ίσκιος ήταν ίσος με το πραγματικό του ύψος. Οι σοφοί του 6ου αιώνα (λ.χ. ο Σόλων) ήταν καθιερωμένο να ταξιδεύουν στην Αίγυπτο και να μελετούν τον τρόπο ζωής και τις επιστήμες (γεωμετρία) των Αιγυπτίων. Ο Θαλής ήταν ένας απ' τους επτά σοφούς της αρχαιότητας και θεωρείται πατέρας της Ελληνικής φιλοσοφίας διότι πρώτος έθεσε το πρόβλημα μίας γενικής αρχής όλων των πραγμάτων. Ο Θαλής πέθανε σε προχωρημένη ηλικία παρακολουθώντας αθλητικούς αγώνες εξαιτίας της ζέστης, της δίψας και της εξάντλησης. Στον τάφο του χαράκτηκε το εξής επίγραμμα : Αυτός ο μικρός τάφος, είναι του Θαλή του εξαίρετου, που η δόξα έφτανε ως τα ουράνια. (1)






[ΤΟ ΝΕΡΟ ΩΣ ΠΡΩΤΗ ΑΙΤΙΑ ΤΩΝ ΟΝΤΩΝ]

Ο Θαλής ήταν ο πρώτος Έλληνας φιλόσοφος που αναζήτησε την πρώτη αρχή των όντων και των κοσμικών φαινομένων. Ως πρώτη αιτία όρισε το νερό. Η ζωτική δύναμη του νερού και η τεράστια σημασία του στη φύση ήταν η αιτία που έκανε τον Θαλή να το ορίσει ως πρωταρχικό στοιχείο. Στην Ορφική μυθολογία βρίσκουμαι το "Υδωρ" και την "Υλη" σαν τα πρωταρχικά στοιχεία δημιουργείας της πρωτούλης του σύμπαντος. Η "Υλη" δεν ορίζεται με την σημερινή επιστημονική έννοια, αλλα αποτελεί μια μορφή κοσμικής ύλης. Το νερό, ο αέρας είτε άλλο στοιχείο είναι κατά τους Προσωκρατικούς φιλοσόφους συνυφασμένο με την ζωή, την ψυχή και τη δύναμη της φύσεως που κινεί τα πάντα (φύεσθαι).





[Η ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΘΑΛΗ]

Ο Θαλής, εκτός από φιλόσοφος, υπήρξε μεγάλος αστρονόμος και μαθηματικός .Ο Ηράκλειτος γράφει : "Θαλής πρώτος αστρολογήσαι". Ο Ηρόδοτος αναφέρει πώς ο Θαλής συνόδευσε τον Κροίσο σε εκστρατεία του και με κατάλληλη διοχέτευση των νερών του ποταμού Αλύ διευκόλυνε τα στρατεύματά του στη διάβαση τους. Ο Θαλής προείπε την έκλειψη ηλίου το 585 π.Χ., και έγραψε επικούς στίχους για τα ουράνια σώματα.
Ο Διογένης Λαέρτιος γράφει για τον Θαλή στο 1o Βιβλίο του : "Κάποιοι λένε ότι πρώτος αυτός είπε πως οι ψυχές είναι αθάνατες. Ένας απ' αυτούς είναι ο ποιητής Χοιρίλος. Πρώτος βρήκε την πορεία του ήλιου από ηλιοστάσιο σε ηλιοστάσιο και διατύπωσε την άποψη πως το μέγεθος του ήλιου και της σελήνης είναι ίσο με τον ένα επτακοσιοστό της τροχιάς του. Πρώτος ονόμασε την τελευταία μέρα του μήνα τριακοστή και πρώτος, όπως λένε μερικοί, ασχολήθηκε με τη φύση. … Ως πολιτικός επίσης υπήρξε διαπρεπής. Όταν ο Κροίσος έστειλε πρέσβεις στους Μιλήσιους για να ζητήσει συμμαχία, ο Θαλής τους εμπόδισε. Πράγμα το οποίο μετά την επικράτηση του Κοίρου αποδείχτηκε σωτήριο για την πόλη…Πρωταρχική αιτία όλων θεωρούσε το νερό και για τη φύση έλεγε πως είναι έμψυχη και γεμάτη θεότητες. Λένε πως αυτός βρήκε τις εποχές του χρόνου και τον διαίρεσε σε τριακόσιες εξήντα πέντε μέρες". (1)
Ο Πλάτων στον Θεαίτητο (174 α) περιγράφει την παρακάτω ιστορία για τον Θαλή " … όπως ακριβώς, Θεόδωρε λέγεται ότι μία πνευματώδης και νόστιμη θρακιώτισσα υπηρέτρια πείραξε τον Θαλή, που καθώς παρατηρούσε τ' άστρα και χάζευε προς τα πάνω έπεσε σ' ένα πηγάδι, του είπε δηλαδή ότι τον έτρωγε η επιθυμία να μάθει τι βρίσκεται στον ουρανό, αλλά του ξέφυγε ό,τι βρισκόταν πίσω του και πλάι στα πόδια του." (2)


Ως μαθηματικός ο Θαλής είναι γνωστός στη στοιχειώδη γεωμετρία από το ομώνυμο θεώρημα για τα τμήματα που αποτέμνονται από παράλληλες ευθείες του επιπέδου πάνω σε δύο άλλες ευθείες του και το ανάλογο του στη γεωμετρία του χώρου. Το θεώρημα της γεωμετρίας πως οι γωνίες ισοσκελούς τριγώνου είναι ίσες μεταξύ τους οφείλεται επίσης σ' αυτόν. (3)

[ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ]

Ο Θαλής δεν πρέπει να άφησε κανένα έργο παρά μόνο ένα με τίτλο "Ναυτική αστρολογία" που σύμφωνα με το Διογένη Λαέρτιο είναι έργο του Φώκου του Σάμιου. Πολλά κομμάτια από την φιλοσοφία του διέσωσαν οι μαθητές του και οι μετέπειτα φιλόσοφοι όπως ο Αριστοτέλης (Περί Ψυχής). Σημαντικά στοιχεία για την φιλοσοφία του Θαλή βρίσκουμε στο έργο του Διογένη Λαέρτιου "Βίοι Φιλοσόφων" (Βιβλίο 1ο).





ΚΕΙΜΕΝΑ

Διογένης Λαέρτιος, "Βίοι Φιλοσόφων", Βιβλίο Ι (1)

(1) Το παλαιότερο από τα όντα είναι ο Θεός, διότι είναι αγέννητος.

(2) Το ωραιότερο δημιούργημα είναι ο κόσμος, διότι είναι έργο Θεού

(3) Το μεγαλύτερο ο χώρος, διότι χωράει τα πάντα

(4) το γρηγορότερο ο νους, διότι τρέχει παντού.

(5) Το ισχυρότερο η ανάγκη, διότι κυριαρχεί σε όλα.

(6) Το σοφότερο ο χρόνος, διότι ανακαλύπτει τα πάντα.

(7) Ό,τι προσφέρεις στους γονείς σου, τα ίδια περίμενε να πάρεις από τα παιδιά σου.

( Ο Θάνατος δεν διαφέρει σε τίποτα από τη ζωή.

(9) Γνώθι σ' αυτόν.

(10) Σ' αυτόν που τον ρώτησε τι δημιουργήθηκε πιο μπροστά η μέρα ή η νύχτα, είπε: "Η νύχτα μία μέρα νωρίτερα".

(11) Σ' αυτόν που τον ρώτησε ποιος είναι πιο ευτυχισμένος είπε "Αυτός που έχει σώμα υγιές, εφευρετικό μυαλό και έμφυτη ικανότητα να δεχτεί τη μόρφωση".

(12) Σ' αυτόν που τον ρώτησε τι είναι εύκολο είπε: "Το να δίνεις συμβουλές στους άλλους".

Αριστοτέλης, "Μετά τα Φυσικά" (2)

" Ο Θαλής διατύπωσε την άποψη ότι η γη στηρίζεται πάνω σε νερό και ότι όλα είναι νερό."

Αριστοτέλης, "Περί Ψυχής" (2)

"Φαίνεται ότι ο Θαλής, απ' όσα θυμούνται μερικοί, θεωρούσε ότι η ψυχή έχει μέσα της δύναμη κινητική, για το λόγο ότι κινεί τον σίδηρο."

Αριστοτέλης, "Περί Ψυχής" (2)

" Και μερικοί λένε ότι (η ψυχή) είναι αναμεμειγμένη με το σύμπαν, γι' αυτό ίσως και ο Θαλής πίστευε ότι ο κόσμος είναι γεμάτος Θεούς"

Καλλίμαχος, Ίαμβος Ι (2)

… γιατί η νίκη ήταν του Θαλή,
που το μυαλό του έκοβε πολύ
και λένε πως τ' αστεράκια μέτρησε της ʼμαξας, (μικρή ʼρτος)
που τους Φοίνικες βοηθάει ν' αρμενίζουν (αποσ. 191)