"Οἱ τὰ Χερουβεὶμ μυστικῶς εικονίζοντες καὶ τῇ Ζωοποιῷ Τριάδι τὸν Τρισάγιον ὕμνον προσᾴδοντες πᾶσαν τὴν βιωτικὴν ἀποθώμεθα μέριμναν ὠς τὸν βασιλέα τῶν ὃλων ὑποδεξόμενοι ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν· Ἀλληλούϊα.", που ψάλλεται σ' όλες τις λειτουργίες.
"Τοῦ Δείπνου σου τοῦ μυστικοῦ σήμερον, Υἱὲ Θεοῦ κοινωνόν με παράλαβε· οὐ μὴ γὰρ τοῖς ἐχθροῖς σου τὸ Μυστήριον εἴπω· οὐ φίλημά σοι δώσω καθάπερ ὁ Ἰούδας· ἀλλ' ὡς ὁ ληστὴς ὁμολογῶ σοι· Μνήσθητί μου, Κύριε, ἐν τῇ βασιλείᾳ σου.", που ψάλλεται στη λειτουργία της Μεγάλης Πέμπτης.
"Σιγησάτω πᾶσα σὰρξ βροτεία, καὶ στήτω μετὰ φόβου και τρόμου, καὶ μηδὲν γήϊνον ἐν ἑαυτῇ λογιζέσθω· ὁ γὰρ Βασιλεὺς τῶν Βασιλευόντων, καὶ Κύριος τῶν κυριευόντων προσέρχεται σφαγιασθῆναι καὶ δοθῆναι εἰς βρῶσιν τοῖς πιστοῖς· προηγοῦνται δὲ τούτου οἱ Χοροὶ τῶν Ἀγγέλων μετὰ πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας, τὰ πολυόμματα Χερουβεὶμ καὶ τὰ ἑξαπτέρυγα Σεραφεὶμ, τὰς ὄψεις καλύπτοντα καὶ βοῶντα τὸν ὕμνον· Ἀλληλούϊα.", που ψάλλεται στη Λειτουργία του Μεγάλου Σαββάτου και στη Λειτουργία του Αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου.
"Νῦν αἱ δυνάμεις τῶν οὐρανῶν σὺν ἡμῖν ἀοράτως λατρεύουσιν· ἰδοὺ γὰρ εἰσπορεύεται ὁ Βασιλεὺς τῆς δόξης. Ἰδοὺ θυσία μυστικὴ τετελειωμένη δορυφορεῖται· πίστει καὶ πόθῳ προσέλθωμεν, ἵνα μέτοχοι ζωῆς ἀιωνίου γενώμεθα. Ἀλληλούϊα." που ψάλλεται στη Λειτουργία των Προηγιασμέων Δώρων τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, ο οποίος είναι και ο αρχαιότερος πάντων.
Ο Χερουβικός ύμνος και η ευχή αυτού
«Εμείς που εικονίζουμε μυστικά τα χερουβείμ και ψάλλουμε στη ζωοποιό Τριάδα τον τρισάγιο ύμνο, ας αφήσουμε εδώ και τώρα κάθε βιοτική φροντίδα για να υποδεχθούμε τον Βασιλέα των όλων, που αόρατα συνοδεύεται από τις αγγελικές τάξεις. Αλληλούϊα».
Ο Χερουβικός Ύμνος, αγαπητοί αδελφοί, είναι από τους επίσημους ύμνους της θείας Λειτουργίας. Ονομάζεται έτσι, όπως συμβαίνει και με άλλους ύμνους της Εκκλησίας, από τις πρώτες λέξεις με τις οποίες αρχίζει, «Οι τα Χερουβείμ…». Ένας βυζαντινός εξηγητής της θείας Λειτουργίας γράφει τα εξής για τον Χερουβικό Ύμνο: «Ο Χερουβικός Ύμνος προτρέπει όλους τους πιστούς που είναι στη σύναξη, από τώρα ως το τέλος της ιερουργίας να προσέξουν περισσότερο και να αφήσουν κάθε βιοτική μέριμνα, γιατί με τη θεία Κοινωνία μέλλουν να υποδεχθούν τον μεγάλο Βασιλέα».
Ένας άλλος εξηγητής προσθέτει: «Ο Χερουβικός Ύμνος καθώς ψάλλεται από τους ψάλτες και από το λαό, φανερώνει πως μαζί με τους ανθρώπους ψάλλουν και οι Άγγελοι στον ουρανό».
Όταν στα προηγούμενα ο λόγος ήταν για τη Μικρή Είσοδο, είπαμε ότι στη Θεία Λειτουργία προσευχόμαστε και ψάλλουμε οι άνθρωποι μαζί με τις ουράνιες Δυνάμεις. Τότε ζητήσαμε «συν τη εισόδω ημών είσοδον αγίων αγγέλων γενέσθαι». Τώρα οι άνθρωποι μαζί με τους Αγγέλους τελούμε τη θεία Λειτουργία, εκείνη που γίνεται και στον ουρανό. Γιατί, καθώς γράφει ο άγιος Συμεών ο επίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Ιησούς Χριστός ένωσε την ουράνια και την επίγεια Εκκλησία. Αυτό το λέμε πάντα, κι ίσως πολλοί να το ακούνε παράξενα, ότι δηλαδή ο Ιησούς Χριστός δεν ίδρυσε καμία θρησκεία ούτε καν την Εκκλησία. Η Εκκλησία υπάρχει πριν από τον κόσμο, κι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε άνθρωπος μέσα στην Εκκλησία, και το έργο του είναι ότι φανέρωσε στον κόσμο το μυστήριο της Εκκλησίας, κι όπως γράφει ο άγιος Συμεών, ένωσε τον ουρανό και τη γη σε μία Εκκλησία, «δια γαρ του Χριστού μία γέγονεν Εκκλησία».
Ο Χερουβικός Ύμνος δεν είναι από τους ύμνους της αρχέγονης Εκκλησίας. Άρχισε να ψάλλεται πεντακόσια χρόνια αργότερα σ’ αυτή τη θέση της θείας Λειτουργίας, σαν ένας εισαγωγικός ύμνος, τώρα που πλησιάζουμε και φτάνουμε όλο και πιο κοντά στις μεγάλες στιγμές του θείου μυστηρίου. Όλα όσα προηγήθηκαν στην ιερή ακολουθία, ήταν η αρχή και μία κλιμακωτή προετοιμασία, αλλά τώρα φτάσαμε στην τελευταία ώρα. Ο Χερουβικός Ύμνος μας φέρνει στο νου τι είμαστε τώρα, τι κάνουμε αυτή τη στιγμή και πως και με ποιούς λογισμούς πρέπει να στεκόμαστε μέσα στο ναό και στη λειτουργική σύναξη. Εικονίζουμε μυστικά τους Αγγέλους, και όπως εκείνοι έτσι κι εμείς ψάλλουμε στην αγία Τριάδα τον Τρισάγιο Ύμνο, γι’ αυτό και πρέπει να αφήσουμε κάθε σκέψη μας και έγνοια, για να υποδεχθούμε τον Βασιλέα Χριστό, που τον συνοδεύουν οι αόρατες αγγελικές στρατιές.
Όταν αρχίσει να ψάλλεται ο Χερουβικός Ύμνος, αρχίζει κι ο λειτουργός ιερέας, μπροστά στην αγία Τράπεζα, να διαβάζει «καθ’ εαυτόν» και «υπέρ εαυτού» την ευχή, όπως λέγεται, του Χερουβικού Ύμνου. Είναι μία προσωπική και εξομολογητική ευχή του ιερέα, από τις πιο δυνατές και θεόπνευστες της θείας Λειτουργίας. Στις δύο ευχές των πιστών προηγουμένως πάλι ο λειτουργός ιερέας παρακάλεσε για τον εαυτό του, αλλά τώρα πιο πολύ έχει την ανάγκη να εξομολογηθεί και να μιλήσει «ενώπιος ενωπίω» προς τον Ιησού Χριστό. Είναι από τις λίγες ευχές της θείας Λειτουργίας, που λέγονται προς τον Ιησού Χριστό, και είναι η μόνη απ’ όλες τις ευχές που πρέπει να λέγεται μυστικά, όσο που να ακούνε μόνο οι συλλειτουργοί ιερείς.
Ο λειτουργός αρχίζει με μια συντριπτική ομολογία, με την οποία κάθε ιερέας τοποθετείται ενώπιον του Θεού. Το να υπηρετεί κανείς το Θεό και να τελεί τη θεία Λειτουργία είναι μεγάλο και φοβερό όχι μόνο για τον άνθρωπο, αλλά και γι’ αυτές τις επουράνιες δυνάμεις. Κανένας ιερέας ποτέ δεν πλησιάζει στην αγία Τράπεζα, για να κάνει θεία Λειτουργία, πιστεύοντας στην αγιότητά του. Αν γελαστεί και πιστέψει πως είναι άγιος, δεν πρέπει να λειτουργεί.
Με την ευχή του Χερουβικού ο λειτουργός ιερέας αναγνωρίζει και ομολογεί την αναξιότητά του και το θεϊκό μεγαλείο του μυστηρίου στο οποίο καλείται να διακονήσει. Προχωρεί όμως προς το θυσιαστήριο, ακριβώς επειδή δε στηρίζεται στις δικές του δυνάμεις αλλά στο έλεος του Θεού. Στηρίζεται στο πέλαγος της θείας φιλανθρωπίας. Διότι από φιλανθρωπία ο Θεός έγινε άνθρωπος και η φιλανθρωπία Του μας δώρισε το μυστήριο της αναίμακτης ιερουργίας. Κι όχι μόνο ήρθε άπαξ και προσφέρθηκε ο Χριστός, αλλά στο διηνεκές έρχεται σε κάθε θεία Λειτουργία και είναι Αυτός που προσφέρει και προσφέρεται, που δέχεται τη θυσία και διαμοιράζεται στους πιστούς.
Ο Χειρουβικός Ύμνος, αγαπητοί αδελφοί, τελειώνει με την ψαλμώδηση της φράσης «ως τον βασιλέα των όλων υποδεξόμενοι» και γίνεται η Μεγάλη Είσοδος. Για τους περισσότερους ερμηνευτές της θείας Λειτουργίας, η φράση αυτή έχει άμεση αναφορά στην υποδοχή της θείας κοινωνίας και έτσι τη μεταφράζουν: «προετοιμαζόμαστε για να μεταλάβουμε το βασιλέα της δόξης». Αμήν
Ὁ Χερουβικός ὕμνος Νίκων Κουτσίδης (Ἀρχιμανδρίτης)
Τότε, λοιπόν, μερικοί ἀνευλαβεῖς εἶχαν τήν ἑξῆς κακή συνήθεια. Μετά τήν ἀνάγνωση τοῦ Εὐαγελίου, στήν θεία Λειτουργία, ἔβγαιναν ἀπό τήν ἐκκλησία, καί τό ἔριχναν στήν κουβέντα. (Ἦταν ἡ ὥρα πού γινόταν τό κήρυγμα!) Μετά, ἔμπαιναν πάλι, στό χερουβικό. Βλέποντας τήν κατάσταση ἀδιόρθωτη, ὁ ἅγιος Ἰωάννης, βγαίνει καί αὐτός μαζί τους, ντυμένος τήν ἀρχιερατική του στολή. Καί κάθεται μαζί τους! Μόλις τόν εἶδαν ἐκεῖνοι ἐξεπλάγησαν. Τούς λέει ὁ ἅγιος:
-Μήν ἀπορεῖτε. Ὅπου εἶναι τά πρόβατα, ἐκεῖ πρέπει νά εἶναι καί ὁ ποιμένας. Ἤ πηγαίνουμε ὅλοι μέσα, ἤ κάθομαι καί ἐγώ μαζί σας. Καί Σᾶς διδάσκω ἐδῶ τόν λόγο τοῦ Θεοῦ!
Ἔτσι, κατάφερε νά διορθώσει τήν κακή αὐτή συνήθεια.
* * *
Ποιό εἶναι, ὅμως, τό χερουβικό ἤ χερουβικός ὕμνος, πού ἀκόμη καί τότε οἱ ἀνευλαβεῖς τό ἐσέβοντο καί ξανάμπαιναν στήν ἐκκλησία γιά νά τό ἀκούσουν;
ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΜΝΟ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΕΙΤΑΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΙΣΟΔΟΥ.
ΜΕΓΑΛΗ ΕΙΣΟΔΟ ὀνομάζομε τήν "διαδικασία" μεταφορᾶς τῶν τιμίων δώρων ἀπό τήν ἁγία πρόθεση (ὅπου ἔγινε ἡ προετοιμασία τους) στήν ἁγία Τράπεζα. Ἡ ἐπίσημη αὐτή πορεία (ἔξοδος ἀπό τήν βόρεια πύλη τοῦ Ἱεροῦ, πορεία μέσα στόν Ναό καί εἴσοδο στό Ἱερό ἀπό τήν Ὡραία Πύλη), συμβολίζει τήν εἴσοδο τοῦ Χριστοῦ στήν Ἱερουσαλήμ. Γιά νά θυσιασθῆ ἐκεῖ, ὑπέρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς καί σωτηρίας.
Ὁ χερουβικός ὕμνος μᾶς λέει πῶς πρέπει νά αἰσθανόμαστε, μέ τί σκέψεις καί μέ τί πνευματικές τοποθετήσεις, πρέπει νά εἶναι γεμᾶτο, τό εἶναι μας. Λέγει: «Οἱ τά Χερουβείμ μυστικῶς εἰκονίζοντες καί τῇ ζωοποιῷ Τριάδι τόν τρισάγιον ὕμνον προσάδοντες, πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριναν. Ὡς τόν βασιλέα τῶν ὅλων ὑποδεξόμενοι, ταῖς ἀγγελικαῖς ἀοράτως δορυφορούμενον τάξεσι. Ἀλληλούϊα».
Ἀλήθεια! Εἶναι ποτέ δυνατό, ἄνθρωπος πού καταφρονεῖ τό κήρυγμα νά εἰκονίζει τά Χερουβείμ; Καί νά ψάλλει τόν τρισάγιο ὕμνο στήν ζωοποιό Ἁγία Τριάδα; Εἶναι δυνατό μετά ἀπό ἕνα γερό κουτσομπολιό, νά παραμερίζει ἀπό τήν σκέψη του κάθε βιοτική μέριμνα καί φροντίδα: Γιά νά ὑποδεχθῆ ἄξια τόν Βασιλέα τῶν ὅλων, καί μάλιστα συνοδευόμενο ἀπό τά τάγματα τῶν ἀγγέλων.
Ἄρα, λοιπόν, γιά νά μπορέσουμε νά μποῦμε μαζί μέ τόν
* * *
Πόσο φῶς χύνει στίς καρδιές καί στίς συνειδήσεις μας ἡ τόσο ὄμορφη καί ἅγια ἐνέργεια τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος!
Ἐμεῖς, σέ ποιό βαθμό τήν κάνουμε ὁδηγητική γιά τήν ζωή μας;
Πῶς προετοιμαζόμαστε γιά τήν θεία λειτουργία; Πῶς γιά τήν προσευχή; Πῶς γιά τήν θεία κοινωνία;
