ΤΡΙΩΔΙΟ

Η λέξη Τριώδιο αποτελείται από τις λέξεις «τρία» και «ωδή» . Είναι το λειτουργικό βιβλίο της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που περιέχει τις Ιερές Ακολουθίες και τα Συναξάρια της περιόδου που μας προετοιμάζει για το Πάσχα.

Η περίοδος αυτή προετοιμασίας, αρχίζει από τη Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και λήγει το απόγευμα του Μεγάλου Σαββάτου.

Ο όρος Τριώδιο, οφείλεται στο γεγονός ότι πολλοί από τους Κανόνες Ακολουθιών που περιέχονται σε αυτό έχουν μόνο τρεις ωδές: την 8η και την 9η πάντοτε, ύστερα δε μία από τις πέντε πρώτες.

Το Τριώδιο αποτελεί το κινητό εκείνο τμήμα του εκκλησιαστικού έτους που προπαρασκευάζει για τον άξιο εορτασμό των Παθών και της
Αναστάσεως με ανάλογα βιώματα, πνευματική καλλιέργεια και συμμετοχή, με αγώνα μετανοίας, προσευχής και νηστείας.

Περιλαμβάνει δέκα Κυριακές. Από την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι τον Εσπερινό του Μ. Σαββάτου.

Διαιρείται σε δύο τμήματα.

Το προ της Νηστείας (Κυριακή Τελώνου και Φαρισαίου, Ασώτου, Απόκρεω, Τυροφάγου) και της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μ. Εβδομάδας δηλαδή έξι εβδομάδες και μία (Α' Κυριακή των Νηστειών της Ορθοδοξίας, Β' Κυρ. Νηστειών- Αγ. Γρηγορίου Παλαμά, Γ' Κυρ. Νηστειών- Σταυροπροσκυνήσεως, Δ' Κυρ. Νηστειών Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος, Ε' Κυρ. Νηστειών- Οσίας
Μαρίας της Αιγυπτίας, Στ' Κυρ. Νηστειών- Βαΐων και η Μεγάλη Εβδομάδα).


Η Κυριακή του Τελώνου και του Φαρισαίου

Την Κυριακή αυτή διαβάζεται η ομώνυμη παραβολή, στην οποία διακρίνουμε τα αποτελέσματα της υπερήφανης προσευχής του «δικαίου» Φαρισαίου που τελικά δεν εισακούστηκε και της ταπεινής προσευχής του αμαρτωλού Τελώνου, του οποίου (η προσευχή) ανέβει στον ουρανό ως θυμίαμα και εισακούστηκε.

Με αυτόν τον τρόπο η Εκκλησία μας βοήθα να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη προσεγγίσεως της υψοποιού ταπεινώσεως, την οποία κάθε χριστιανός πρέπει να επιδιώκει μέσα στην περίοδο της αγίας Τεσσαρακοστής και κατ' επέκταση στη ζωή του.

Ο ταπεινός άνθρωπος δεν κινδυνεύει να πέσει. «Ο υποκάτω πάντων ων, που πεσείται;» λέγουν οι Πατέρες. Δηλ. αυτός που τοποθετεί και θεωρεί τον εαυτόν του κάτω - κάτω, χαμηλότερα απ’ όλους, που θα πέσει; Και ο Μέγας Αντώνιος έλεγε: «Είδα όλες τις παγίδες του εχθρού να έχουν απλωθεί πάνω στη γη και είπα λυπημένος: Ποίος άραγε μπορεί να τις αποφύγει; Και άκουσα φωνή πού έλεγε: Η ταπεινοφροσύνη!».

Η Εκκλησία μας θέλοντας να μας διδάξει την ταπείνωση του Τελώνη και να μας προφυλάξει από την υπερηφάνεια του Φαρισαίου, μας καλεί να ψάλλουμε: «Φαρισαίου φύγωμεν υψηγορίαν, και τελώνου μάθωμεν τό ταπεινόν, εν στεναγμοίς πρός τόν Σωτήρα»

Η Κυριακή του Ασώτου

Η παραβολή του «Άσωτου Υιού» ομιλεί για ένα πλούσιο νέο ο όποιος άσωτα κατασπατάλησε την περιουσία του σε χώρα μακρινή και στο τέλος κατάντησε να βόσκει χοίρους. Τότε μετανόησε και επέστρεψε στον πατέρα του, που τον δέχθηκε με άπειρη αγάπη και στοργή.

Η παραβολή είναι ανεξάντλητη σε νοήματα, αφού, όπως λέγεται, ολόκληρο το έργο της Θείας Οικονομίας ευρίσκεται μέσα σ' αυτή. Το βαθύτερο νόημα της παραβολής είναι τετραπλό:
α. Η απελπιστική κατάσταση στην οποία φθάνει ο αμαρτωλός.
β. Η ανάγκη μετανοίας και τα σωτήρια αποτελέσματα της.
γ. Το μέγεθος της θείας Ευσπλαχνίας στην οποία μπορούν να στηρίζονται και οι πλέον αμαρτωλοί, ώστε να μη φθάνουν ποτέ στην απελπισία. Κανένα αμάρτημα, όσο μεγάλο κι αν θεωρείται, δεν μπορεί να υπερνικήσει τη φιλάνθρωπη γνώμη του Θεού και
δ. Η αποφυγή του αισθήματος της αυτάρκειας του δικαιωμένου, όπως θεωρούσε τον εαυτό του ο πρεσβύτερος υιός.

Εάν λοιπόν συναισθανθούμε την πραγματική πνευματική μας κατάσταση και με ειλικρίνεια ομολογήσουμε τα λάθη μας και την κατασπατάληση των ταλάντων πού μας χάρισε ο Θεός, θα καταλάβουμε ότι αυτή την Κυριακή όλοι μας εορτάζουμε και όλοι, κατά κάποιο τρόπο, είμαστε άσωτοι υιοί, απομακρυνθέντες από τον «Οίκον του Ουρανίου Πατρός μας» .

Ψυχοσάββατο

Το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Απόκρεω, λέγεται - «Σάββατο των Ψυχών» ή Ψυχοσάββατο. Είναι το πρώτο ο τα δύο Ψυχοσάββατα του έτους (το δεύτερο επιτελείται το Σάββατο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής).

Ο λόγος που το καθιέρωσε η Εκκλησία μας, παρ' ότι κάθε Σάββατο είναι αφιερωμένο στους κεκοιμημένους, είναι ο εξής: Επειδή πολλοί κατά καιρούς απέθαναν μικροί ή στην ξενιτιά ή στη θάλασσα ή στα όρη και τους κρημνούς ή και μερικοί, λόγω πτώχειας, δεν αξιώθηκαν των διατεταγμένων μνημοσυνών, «οι θείοι Πατέρες φιλανθρώπως κινούμενοι θέσπισαν το μνημόσυνο αυτό υπέρ πάντων των άπ' αιώνος εύσεβώς τελευτησάντων Χριστιανών».

Επειδή την Κυριακή της Απόκρεω ποιούμε ανάμνηση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού και οι κεκοιμημένοι μας ακόμη δεν κρίθηκαν, τους μνημονεύουμε σήμερα και, επικαλούμενοι το άπειρο έλεος Του, παρακαλούμε τον Θεό με το μνημόσυνο πού κάνουμε, να τους αναπαύσει. Συγχρόνως δε, ενθυμούμενοι και εμείς το θάνατο και «διεγειρόμεθα προς μετάνοιαν...».

Η Κυριακή της Απόκρεω

Η Κυριακή αυτή λέγεται έτσι, διότι από την επόμενη ήμερα (Δευτέρα) απέχουμε κρέατος. Δηλ. η Κυριακή της Απόκρεω είναι η τελευταία ημέρα της κρεοφαγίας μέχρι το Πάσχα και δεν επιτρέπεται ή κατάλυση κρέατος, εκτός αν πρόκειται για άρρωστους.

Οι θείοι Πατέρες έταξαν αυτή την Κυριακή να γίνεται ανάμνηση της Δευτέρας Παρουσίας του Χριστού για να θυμόμαστε, όχι μόνο τη φιλανθρωπία Του (από την Κυριακή του Άσωτου), αλλά και τη δικαιοσύνη Του στην κρίση που θα γίνει μερικώς την ήμερα του θανάτου μας και τελικώς - τελεσιδίκως στη Δευτέρα Παρουσία Του.


Το Σάββατο των Οσίων Πατέρων

Μετά την προηγηθείσα (με τα προηγούμενα) παιδαγωγία, οι Θεοφόροι Πατέρες, μας προβάλλουν ήδη προς μίμηση και παρηγοριά όλους τους διαλάμψαντες οσίους και θεοφόρους Πατέρες και Μητέρες - Μοναχούς και Μοναχές πού αγίασαν με νηστεία - αγρυπνία - προσευχή και ταπείνωση.

Όλοι αυτοί που αποτελούν παραδείγματα αγώνος και μετανοίας μας παρακινούν και μας προτρέπουν στον πνευματικό αγώνα που αρχίζει, προς απόκτηση των αρετών, απόρριψη των κακιών και τελική κατάκτηση «των έπηγγελμένων ημίν αγαθών» (εγκόσμιων και υπερκοσμίων).

Κακώς επικράτησε να θεωρούνται το Σάββατο αυτό και το Α' Σάββατο των Νηστειών (του θαύματος του Αγίου Θεοδώρου) ως Ψυχοσάββατα.


Η Κυριακή της Τυροφάγου

Μετά τη διακοπή της κρεοφαγίας, αυτή την εβδομάδα (τρίτη του Τριωδίου), όλες τις ημέρες της, τρώμε τυροκομικά, αυγά και ψάρια. Γι' αυτό ονομάστηκε «Τυροφάγου» ή «Τυρινής».

Η Εκκλησία μας, χωρίς να θεωρεί μολυσμένη καμία τροφή, επιτρέπει τη βρώση γάλακτος και αυγών και όχι το πρόβατο ή το κοτόπουλο, που τα παράγουν, διότι διακρίνει τις τροφές σε περισσότερο και ολιγότερο βοηθητικές στην εγκράτεια και κατά καιρούς άλλες επιτρέπει και άλλες απαγορεύει.

Μαζί με τη νηστεία λοιπόν, που αρχίζει μερικώς και σταδιακώς από την εβδομάδα αυτή, η Εκκλησία φέρει ενώπιον μας και μας θυμίζει με τα τροπάρια αυτής της Κυριακής, την εξορία των Πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο, που έγινε λόγω της παρακοής τους (δεν τήρησαν τη νηστεία, σχετικά με τον απαγορευμένο καρπό). Αντί του Παραδείσου και της αιωνιότητας, βρήκαν το θάνατο.

Και εμείς καλούμεθα (με την υμνολογία της ημέρας) αυτό που έχασε ο Αδάμ με την ακρασία (ανυπακοή, αμετανοησία, εγωισμό και γαστριμαργία), να το κερδίσουμε με την εγκράτεια (υπακοή, μετάνοια, ταπείνωση και νηστεία) . Γι' αυτό η Εκκλησία μας αυτή την Κυριακή μας τονίζει ότι: «Το στάδιον των αρετών ηνέωκται (άνοιξε) οι βουλόμενοι αθλήσαι (όσοι θέλουν ν' αγωνιστούν) εισέλθετε...», ώστε, όσοι είναι καλοπροαίρετοι, ν' αρχίσουν με όρεξη και χαρά τον αγώνα της Τεσσαρακοστής.

Β΄ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΤΡΙΩΔΙΟΥ: ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

Από την καθαρά Δευτέρα αρχίζει η περίοδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής που είναι περίοδος προσευχής, νηστείας, πνευματικής περισυλλογής, ιερών ακολουθιών και έντονου πνευματικού αγώνα, ώστε αφού καθαρίσουμε τους εαυτούς μας να προετοιμαστούμε όσο γίνεται καλύτερα για το Πάσχα. Η νηστεία αυτή ονομάστηκε ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ διότι έγινε κατά μίμηση της νηστείας που έκανε ο Κύριος 40 μέρες. Ονομάστηκε μεγάλη για να διακρίνεται από την άλλη σαρανταήμερη νηστεία των Χριστουγέννων που είναι ελαφρότερη.



Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής τα απογεύματα, τελείται η ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου, που περιέχει ψαλμούς, τροπάρια και ευχές. Γνωστό είναι το τροπάριο « Κύριε των Δυνάμεων ».

Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής τελείται Προηγιασμένη Θ. Λειτουργία. Ονομάζεται έτσι γιατί τα Τίμια Δώρα, ο Άρτος και ο Οίνος έχουν προαγιαστεί κατά τη Θ. Λειτουργία της Κυριακής που προηγήθηκε και είναι πια Σώμα και Αίμα Χριστού, τα οποία προσφέρονται προς μετάληψη. Κάθε Παρασκευή ψάλλεται ο Ακάθιστος ύμνος προς την Παναγία. Ψάλλονται κάθε φορά έξι οίκοι και τη Πέμπτη Παρασκευή όλοι μαζί.

Α' Κυριακή των Νηστειών ή της Ορθοδοξίας.
Το Σάββατο το παράδειγμα του Αγ. Θεοδώρου, που μας θυμίζει πόσο δυνατή είναι η ζωντανή πίστη.
Την Κυριακή της Ορθοδοξίας η αναστήλωση των εικόνων, η νίκη των καθαρών των πνευματικών ανθρώπων απέναντι σε κάθε πλάνη και αίρεση.

Β' Κυριακή των Νηστειών- Αγ. Γρηγορίου του Παλαμά:

Κεντρικό θέμα η νηστεία, η προσευχή και η έντονη άσκηση της ελεημοσύνης. Αυτά βοηθούν τον εσωτερικό καθαρμό. Πρότυπο ο Αγ. Γρηγόριος ο Παλαμάς. Στο πρόσωπό του συγκεντρώνεται σοφία και γνώση που ανθίζουν από μια βαθειά ορθόδοξη πίστη.

Γ' Κυριακή των Νηστειών- της Σταυροπροσκυνήσεως.

Τώρα υμνείται ο Σταυρός, ο «της εγέρσεως Χριστού τας αυγάς φωτοβολείν». Ο άνθρωπος τοποθετείται απέναντι στο Σταυρό. «Όστις
θέλει οπίσω μου ελθείν απαρνησάσθω εαυτόν και αράτω τον σταυρόν αυτού». Ο Σταυρός προβάλλεται ως στήριγμα και βοήθεια.

Δ' Κυριακή των Νηστειών- Αγ. Ιωάννου της Κλίμακος.

Μετά την άσκηση ο δρόμος της ανυψώσεως. Ο Αγ. Ιωάννης της Κλίμακος προσφέρει την ανθρώπινη εμπειρία της μυστικής ανόδου.

Ε' Κυριακή των Νηστειών - της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας.

Βαθειά συνειδητή μετάνοια. Πρότυπον η Οσία Μαρία η Αιγυπτία, η πρώην αμαρτωλή, ασκήτρια της ερήμου για 47 ολόκληρα χρόνια. Την Τετάρτη ο Μέγας Κανόνας και την Παρασκευή ο Ακάθιστος Ύμνος.

ΣΤ' Κυριακή των Νηστειών- Βαΐων:

( Το Σάββατο η ανάσταση του Λαζάρου). Η θριαμβευτική είσοδος του Ιησού στα Ιεροσόλυμα.

Η παραβολή Τελώνου και Φαρισαίου, πιο επίκαιρη σήμερα από ποτε…


Του π Σπυρίδωνα Ιωάννου
Εφημερίου Ιερού Ναού Αποστόλου Φιλίππου Γραμματικούς Αιτωλ/νίας


Η Αγίας μας Εκκλησία αγαπητοί αδελφοί, μας εισάγει σήμερα, Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου στην κατεξοχήν περίοδο μετανοίας όλου του Έτους, που είναι η περίοδος του Τριωδίου που ξεκινάει σήμερα και τελειώνει το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ περιλαμβάνοντας τις 3 προπαρασκευαστικές εβδομάδες καθώς επίσης και την Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Το Ευαγγελικό ανάγνωσμα της ημέρας, παρουσιάζει το μεγαλύτερο πάθος που μας καθιστά εχθρούς του Θεού, την υπερηφάνεια αλλά και την μεγαλύτερη αρετή που μας καθιστά γνησίους φίλους του Θεού, την ταπείνωση που μας οδηγεί στη μετάνοια και σωτηρία.



Ο Ευαγγελιστής Λουκάς λοιπόν μας αναφέρει ότι δύο άνθρωποι ανέβηκαν στον ναό να προσευχηθούν . Δύο άνθρωποι τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους. Ένας τελώνης ένας φοροεισπράκτορας δηλαδή και ένας Φαρισαίος. Ο Φαρισαίος στάθηκε σε περίοπτη θέση μέσα στον Ναό, για να φαίνεται καλά από τους γύρω που προσευχόταν, και ξεκίνησε την προσευχή λέγοντας : Θεέ μου, σ ευχαριστώ διότι δεν είμαι σαν τους άλλους ανθρώπους που είναι άρπαγες, άδικοι, ανήθικοι, κλέπτες, αμαρτωλοί ή και σαν αυτόν τον τελώνη. Εγώ είμαι τόσο καλός, έχω πολλές αρετές και κάνω πολύ καλά έργα που πολύ λίγοι άνθρωποι μπορούν να συγκριθούν μαζί μου. Νηστεύω 2 φορές την εβδομάδα και προσεύχομαι όσο κανένας άλλος άνθρωπος. Είμαι τόσο καλός που πάρα πολλοί θα με ζήλευαν. Έτσι τελείωσε την προσευχή του ο Φαρισαίος. Μια προσευχή γεμάτη υπερηφάνεια και αλαζονεία.


Μια αλαζονεία που τον είχε τυφλώσει τόσο πολύ, ώστε δεν τον άφηνε να δει καθαρά ποιος είναι και τι κάνει. Δεν μπορούσε να κατανοήσει την πνευματική του φτώχεια. Δεν ζήτησε από το Θεό να του δωρίσει κάτι, διότι ήταν πλήρως ικανοποιημένος από τα κατορθώματά του. Δεν μπορούσε να κατανοήσει ούτε καν το πιο απλό ότι ό,τι καλό είχε , του το είχε δώσει ο Θεός και δεν ήταν δικό του. Η αλαζονεία του τον έκανε να βλέπει ακόμη και όλους τους άλλους ως αμαρτωλούς. Θεωρούσε τον εαυτό του ως τον μόνο αναμάρτητο ενώ όλοι οι άλλοι ήταν άδικοι, αμαρτωλοί και ανήθικοι. Ακόμη όμως και αν ήταν έτσι, θα έπρεπε αυτός να προσευχηθεί στον Θεό για την μετάνοια και την σωτηρία των αμαρτωλών αυτών ανθρώπων. Ο Φαρισαίος λοιπόν όχι μόνο δίκαιος δεν ήταν, αλλά ήταν πνευματικά τυφλός και κυριευμένος από πολλά και βαριά εσωτερικά διαβολικά πάθη, το πάθος της κατακρίσεως, της ασπλαχνίας και της υπερηφάνειας. Και το σπουδαιότερο απ όλα ήταν ότι δεν είχε πραγματική αγάπη για τους συνανθρώπους του.



Αντιθέτως όμως, μαζί με τον Φαρισαίο προσευχόταν και ένας Τελώνης. Στεκόταν μακριά από το θυσιαστήριο, και δεν είχε ούτε την τόλμη, όχι μόνο τα χέρια αλλά και τα μάτια του να σηκώσει προς τον ουρανό. Χτυπούσε διαρκώς το στήθος του που περιέκλειε την αμαρτωλή καρδιά του. Μια κραυγή μετανοίας έβγαινε διαρκώς με συντριβή από τα χείλη του. Ταπείνωσε τον εαυτό του ανάμεσα σε πολλούς που προσεύχονταν, κλαίγοντας και απαριθμώντας τα αμαρτήματά του ενώπιον Θεού & ανθρώπων. Και όλα αυτά διότι ο τελώνης έβλεπε καθαρά τον εαυτό του. Κατανοούσε την αμαρτωλότητά του και γι αυτό στεκόταν μακριά από το θυσιαστήριο και τελικά βγήκε νικητής ! Νικάει γιατί γνωρίζει να υπομένει. Και υπομένει γιατί ελπίζει και Ελπίζει γιατί στηρίζεται στέρεα και ακλόνητα στην σωτήρια αγάπη του Χριστού, που υπάρχει για όλους τους ανθρώπους δίχως εξαιρέσεις και δίχως διαχωρισμούς. Έβλεπε την δική του μικρότητα, και αισθανόταν όμως την θεία μεγαλειότητα. Γι αυτό και δεν τολμούσε να σηκώσει τα μάτια του, ούτε τα χέρια του, ούτε το πρόσωπο του προς τον ουρανό. Θα μπορούσαμε να πούμε αγαπητοί ότι με όλη του την στάση ο δίκαιος τελώνης της παραβολής μας εξαρτούσε όλη του τη ζωή από το θείο έλεος. Μόνο το έλεος του Θεού ζητούσε, σαν πεινασμένος ζητιάνος που κινδύνευε να πεθάνει από την αμαρτία. Γι αυτό και τα λόγια του αγαπητοί ανέβαιναν απευθείας στον ουρανό. Διότι έβγαιναν μέσα από μια πονεμένη, συντετριμμένη και ταπεινωμένη καρδιά. Και όμως αναφέρει και ο ιερός ψαλμωδός Καρδία συντετριμμένη και τεταπεινωμένη ο Θεός ουκ εξουδενώσει.



Δύο φωτογραφίες ανθρώπων, δύο διαφορετικούς κόσμους, λοιπόν αγαπητοί μας παρουσιάζει η σημερινή ευαγγελική περικοπή και μας τις προβάλλει η Εκκλησία μας σήμερα πρώτη ημέρα του Τριωδίου όχι τυχαία. Τριώδιο είναι η περίοδος των εβδομήντα ημερών από σήμερα μέχρι το Μεγάλο Σάββατο και καθιερώθηκε από την Εκκλησία μας για να καλέσει η Εκκλησία ως στοργική και πονεμένη μάνα τα παιδιά της, σε μια εθελοντική επιστράτευση αφού αυτή είναι το στράτευμα του Χριστού , σε μια εγρήγορση σε μια ετοιμότητα, σε μια πνευματική ανάβαση, σε μια βαθύτερη περισυλλογή, σε μια αυτοσυγκέντρωση… σε μια συνεχή και αδιάκοπη επαγρύπνηση, ώστε πνευματικά αναγεννημένοι και κατάλληλα προετοιμασμένοι να υποδεχθούμε τα Σωτήρια και Σεπτά Πάθη του Χριστού και την ένδοξο και λαμπροφόρο Ανάστασή Του. Από την πρώτη αυτή Κυριακή λοιπόν η Εκκλησία μας καλεί να επιστρατευτούμε και να ασκηθούμε στα όπλα της προσευχής και της μετανοίας.Το μήνυμα του σημερινού Ευαγγελίου για τον καθένα από εμάς είναι παραπάνω από σαφές. Η προσευχή μας προς τον Θεό, είτε είναι ευχαριστία για τις ευεργεσίες και τις δωρεές Του προς εμάς, είτε είναι ικεσία και παράκληση για συγχώρεση, για αναπλήρωση των προσωπικών μας αδυναμιών, ή ακόμα για οποιοδήποτε αίτημά μας, προκειμένου να εισακουστεί από τον Θεό οφείλει να είναι απαλλαγμένη από τον εγωισμό και από την κατάκριση των συνανθρώπων μας.



Η προσευχή χωρίς ταπείνωση καλύτερα να μη γίνεται, γιατί στο τέλος όχι μόνο δεν μας ωφελεί, αλλά μας ζημιώνει πνευματικά. Αλλά και η ζωή μας ολόκληρη, όταν στερείται ταπεινοφροσύνης, όσο κι αν προσπαθούμε να την κάνουμε να φαίνεται σύμφωνη με τις εντολές του Θεού ή έστω με τους ηθικούς κώδικες που θεωρούμε σωστούς, το μόνο που καταφέρνει είναι να μας κάνει σαν τον Φαρισαίο, όμορφους εξωτερικά αλλά κενούς εσωτερικά. Γιατί αν θεωρήσουμε, όπως εκείνος, τους εαυτούς μας τέλειους, τότε μοιραία θα κατακρίνουμε όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους, θα τους βάλουμε απέναντί μας ως ανεπαρκείς και αμαρτωλούς. Και μέσα από μια τέτοια στάση δεν μπορεί να υπάρξει ούτε να καλλιεργηθεί η συμπόνοια, η συγγνώμη, η αγάπη.



Ο άνθρωπος που θεωρεί τον εαυτό του τέλειο καταλήγει ουσιαστικά μόνος, εγκλωβισμένος στο Εγώ του, και πάντως μακριά από την αγάπη και την κοινωνία με τον Θεό και με τον πλησίον.Μέσα από τη σημερινή παραβολή ο Χριστός θέλει να μας διδάξει τη σημασία της ταπείνωσης για τη ζωή μας. Ζούμε σε μια εποχή που όλο και πιο συχνά οι κοινωνίες μας χαρακτηρίζονται ως απάνθρωπες και οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων ως ψυχρές, ανούσιες, ανιαρές. Όσο στις καρδιές μας πρυτανεύει ο εγωισμός, οι σχέσεις μας και οι ζωές μας θα γίνονται όλο και πιο απάνθρωπες. Αντίθετα η ταπείνωση ως έκφραση αγάπης, γιατί αυτό είναι στην πραγματικότητα, έχει τη δύναμη να ζεστάνει και να μαλακώσει τις καρδιές μας, να μας φέρει πιο κοντά τόσο με τους συνανθρώπους μας όσο και στην προσωπική μας λύτρωση. Ας μη ξεχνάμε άλλωστε ότι μέσα από την άκρα Ταπείνωση του Θεού, που συνέστειλε την θεότητά Του και καταδέχτηκε να γίνει άνθρωπος και να θανατωθεί από αμαρτωλούς ανθρώπους, συντελέστηκε και το έργο της Αναστάσεως και της λύτρωσής μας. ΑΜΗΝ


Πηγή:http://apfilipposgrammatikous.blogspot.com/2010/01/blog-post_3276.html

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ


Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου

(Απόσπασμα από την Α’ Ομιλία-Περί μετανοίας)

Ήταν δυό αδέλφια· τα οποία, αφού μοιράστηκαν αναμεταξύ τους την πατρική περιουσία, ο ένας έμεινε στο σπίτι, ενώ ο άλλος έφυγε σε μακρινή χώρα. Εκεί, αφού κατέφαγε όλα όσα του δόθηκαν, δυστύχησε και υπέφερε μη υπομένοντας τη ντροπή από τη φτώχεια. (Λουκά 15: 11 κ.ε.) Αυτή την παραβολή θέλησα να σάς την πω, για να μάθετε, ότι υπάρχει άφεση αμαρτημάτων και μετά το Βάπτισμα, εάν είμαστε προσεκτικοί. Και το λέγω αυτό όχι για να σάς κάνω αδιάφορους, αλλά για να σάς απομακρύνω από την απόγνωση. Γιατί η απόγνωση μας προξενεί χειρότερα κακά και από τη ραθυμία.

Αυτός λοιπόν ο υιός αποτελεί την εικόνα εκείνων που αμάρτησαν μετά το Βάπτισμα. Και ότι φανερώνει εκείνους που αμάρτησαν μετά το Βάπτισμα, αποδεικνύεται από το ότι ονομάζεται υιός. Γιατί κανένας δεν μπορεί να ονομασθεί υιός χωρίς το Βάπτισμα. Επίσης διέμενε στην πατρική οικία και μοιράστηκε όλα τα πατρικά αγαθά, ενώ πριν από το Βάπτισμα δεν μπορεί κανείς να λάβει την πατρική περιουσία, ούτε να δεχθεί κληρονομία. Ώστε μ όλα αυτά μας υπαινίσσεται το σύνολο των πιστών.

Επίσης ήταν αδελφός εκείνου που είχε προκόψει. Αδελφός όμως δεν θα μπορούσε να γίνει χωρίς την πνευματική αναγέννηση. Αυτός λοιπόν, αφού έπεσε στη χειρότερη μορφή κακίας, τι λέγει: «Θα επιστρέψω στον πατέρα μου» (Λουκά 15:18). Γι αυτό ο πατέρας του τον άφησε και δεν τον εμπόδισε να φύγει στην ξένη χώρα, για να μάθει καλά με την πείρα, πόση ευεργεσία απολάμβανε όταν βρισκόταν στο σπίτι. Γιατί πολλές φορές ο Θεός, όταν δεν πείθει με το λόγο του, αφήνει να διδαχθούμε από την πείρα των πραγμάτων, πράγμα βέβαια που έλεγε και στους Ιουδαίους.

Επειδή δηλαδή δεν τους έπεισε ούτε τους προσέλκυσε, απευθύνοντάς τους αμέτρητους λόγους με τους προφήτες, τους άφησε να διδαχθούν με την τιμωρία, λέγοντάς τους: «Θα σε διδάξει η αποστασία σου και θα σε ελέγξει η κακία σου» (Ιερ. 2, 19). Γιατί έπρεπε να Του είχαν εμπιστοσύνη από πριν. Επειδή όμως ήταν τόσο πολύ αναίσθητοι, ώστε να μη πιστεύουν στις παραινέσεις και τις συμβουλές Του, θέλωντας να προλάβει την υποδούλωσή τους στην κακία, επιτρέπει να διδαχθούν από τα ίδια τα πράγματα, ώστε έτσι να τους κερδίσει και πάλι.

asotouΑφού λοιπόν ο άσωτος έφυγε στην ξένη χώρα και από τα ίδια τα πράγματα έμαθε πόσο μεγάλο κακό είναι να χάσει κανείς το πατρικό του σπίτι, επέστρεψε, και ο πατέρας του τότε δεν του κράτησε κακία, αλλά τον δέχτηκε με ανοιχτή αγκαλιά. Γιατί άραγε; Επειδή ήταν πατέρας και όχι δικαστής. Και στήθηκαν τότε χοροί και συμπόσια και πανηγύρια και όλο το σπίτι ήταν φαιδρό και χαρούμενο. Τι μου λες τώρα άνθρωπέ μου; Αυτές είναι οι αμοιβές της κακίας; Όχι της κακίας, άνθρωπε, αλλά της επιστροφής. Όχι της πονηρίας, αλλά της μεταβολής προς το καλύτερο.

Και ακούστε και το σπουδαιότερο: Αγανάκτησε γι αυτά ο μεγαλύτερος υιός. Ο πατέρας όμως τον έπεισε κι αυτόν μιλώντας του με πραότητα και λέγοντας, «συ πάντοτε ζούσες μαζί μου, ενώ αυτός ήταν χαμένος και βρέθηκε, ήταν νεκρός και ξαναβρήκε τη ζωή του» (Λουκά 15:31-32). Όταν πρέπει να διασώσει τον χαμένο, λέγει: «Δεν είναι ώρα τώρα για δικαστήρια, ούτε για λεπτομερή εξέταση, αλλά είναι ώρα μόνο φιλανθρωπίας και συγγνώμης.» Κανένας ιατρός, που έχει αμελήσει ο ίδιος να δώσει φάρμακο στον ασθενή, δεν ζητεί ευθύνες απ αυτόν για την αταξία του και ούτε τον τιμωρεί. Και αν ακόμα χρειαζόταν να τιμωρηθεί ο άσωτος, τιμωρήθηκε αρκετά ζώντας στην ξένη χώρα.

Τόσο λοιπόν χρόνο στερήθηκε τη συντροφιά μας και έζησε παλεύοντας με την πείνα, την ατίμωση και τα χειρότερα κακά. Γι αυτό λέγει ο πατέρας: «ήταν χαμένος και βρέθηκε, ήταν νεκρός και ξαναβρήκε τη ζωή του». Μη βλέπεις, λέγει, τα παρόντα, αλλά σκέψου το μέγεθος της προηγούμενης συμφοράς. Αδελφό βλέπεις, όχι ξένο. Στον πατέρα του επέστρεψε, που ξεχνάει τα περασμένα η καλύτερα που θυμάται εκείνα μόνο τα οποία μπορούν να τον οδηγήσουν σε συμπάθεια και έλεος, σε στοργή και ευσπλαγχνία τέτοια που ταιριάζει στους γονείς. Γι αυτό δεν είπε, εκείνα που έπραξε ο άσωτος, αλλά εκείνα που έπαθε. Δεν λυπήθηκε ότι κατέφαγε την περιουσία του, αλλ’ ότι περιέπεσε σ’ αμέτρητα κακά.
Έτσι έψαχνε με τόση προθυμία και με ακόμα μεγαλύτερη να βρει το χαμένο πρόβατο. Και εδώ βέβαια γύρισε πίσω ο ίδιος ο υιός, ενώ στην παραβολή του καλού Ποιμένος έφυγε ο ίδιος ο ποιμένας. Και αφού βρήκε το χαμένο πρόβατο το έφερε πίσω, και χαιρόταν πολύ περισσότερο γι αυτό, παρά για όλα τα άλλα τα σωσμένα. Και πρόσεχε πως έφερε πίσω το χαμένο πρόβατο: Δεν το μαστίγωσε, αλλά μεταφέροντάς το και βαστάζοντάς το στους ώμους του, το παρέδωσε πάλι στο κοπάδι.

Γνωρίζοντας λοιπόν αυτά, ότι όχι μόνο δεν μας αποστρέφεται όταν επιστρέφομε κοντά Του, αλλά μας δέχεται το ίδιο αγαπητικά με τους άλλους που έχουν προκόψει στην αρετή. Και ότι όχι μόνο δεν μας τιμωρεί, αλλά και έρχεται ν αναζητήσει τους πλανημένους. Και όταν τους βρει, χαίρεται περισσότερο απ όσο χαίρεται για εκείνους που έχουν σωθεί. Ούτε πρέπει ν απελπιζόμαστε όταν είμαστε στην κατηγορία των κακών, αλλά ούτε όταν είμαστε καλοί να έχουμε θάρρος.

Ασκώντας την αρετή να φοβόμαστε μήπως πέσομε, στηριζόμενοι στο θάρρος μας. Και όταν αμαρτάνουμε να μετανοούμε. Και εκείνο που είπα αρχίζοντας την ομιλία, αυτό λέγω και τώρα: Είναι προδοσία της σωτηρίας μας αυτά τα δύο, δηλαδή και το να έχουμε θάρρος όταν είμαστε ενάρετοι, και το ν απελπιζόμαστε όταν είμαστε πεσμένοι στην κακία.

Γι αυτό ο Παύλος, για ν’ ασφαλίσει εκείνους που ασκούν την αρετή, έλεγε: «Εκείνος που νομίζει ότι στέκεται, ας προσέχει μήπως πέσει» (Α’ Κορ. 10, 12). Και πάλι: «Φοβάμαι μήπως, ενώ κήρυξα σε άλλους, εγώ ο ίδιος βρεθώ ανάξιος» (Β’ Κορ. 11, 3). Ανορθώνοντας πάλι τους πεσμένους και διεγείροντάς τους σε μεγαλύτερη προθυμία διακήρυττε έντονα στους Κορινθίους γράφοντας τα εξής: «Μήπως πενθήσω πολλούς που αμάρτησαν προηγουμένως και δεν μετανόησαν» (Β’ Κορ. 12, 21). Για να δείξει ότι είναι άξιοι θρήνων όχι τόσο εκείνοι που αμαρτάνουν, όσο εκείνοι που δεν μετανοούν για τα αμαρτήματά τους. Και ο προφήτης πάλι λέγει: «Μήπως εκείνος που πέφτει δεν σηκώνεται, η εκείνος που παίρνει στραβό δρόμο δεν επιστρέφει;» (Ιερ. 8, 4). Γι αυτό και ο Δαυίδ παρακαλεί αυτούς ακριβώς, λέγοντας: «Σήμερα, εάν ακούσετε τη φωνή Αυτού, μη σκληρύνετε τις καρδιές σας όπως τότε που Τον παραπίκραναν οι πατέρες σας» (Ψαλμ. 94, 8).

Όσο λοιπόν θα υπάρχει το σήμερα, ας μη απελπιζόμαστε, αλλ έχοντας ελπίδα προς τον Κύριο και έχοντας κατά νουν το πέλαγος της φιλανθρωπίας Του, αφού αποτινάξουμε κάθε τι το πονηρό από τη σκέψη μας, ας ασκούμε με πολλή προθυμία και ελπίδα την αρετή, και ας επιδείξουμε μετάνοια με όλη τη δύναμή μας.
Έτσι αφού απαλλαχθούμε απ’ όλα τ αμαρτήματά μας εδώ στη γη, να μπορέσουμε με θάρρος να σταθούμε μπροστά στο βήμα του Χριστού, και να επιτύχουμε τη βασιλεία των ουρανών, την οποία εύχομαι να επιτύχουμε όλοι μας με τη χάρη και φιλανθρωπία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, μαζί με τον Οποίο στον Πατέρα και συγχρόνως στο Άγιο Πνεύμα ανήκει η δόξα, η δύναμη και η τιμή, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων.

Αμήν

Κυριακή των Απόκρεω

Ονομάζεται Κυριακή της Απόκρεω γιατί στη διάρκεια της εβδομάδας που ακολουθεί αρχίζει μιά περιορισμένη νηστεία* -<<αποχή κρέατος>>- όπως παραγγέλουν τα λειτουργικά βιβλία.

Η τρίτη Κυριακή του Τριωδίου είναι αφιερωμένη στο πιο φοβερό γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας, στη μέλλουσα Κρίση, ως απαραίτητος προβληματισμός των πιστών αυτή την αγωνιστική αυτή περίοδο.




Η μέλλουσα Κρίση είναι θεμελιώδης πίστη της χριστιανικής διδασκαλίας, η οποία θα επισυμβεί στο τέλος αυτού του πρόσκαιρου κόσμου και περιγράφεται σαφέστατα στο ευαγγέλιο του Ματθαίου (25,31-46). Ο Κύριος, λίγο πριν το πάθος Του, ομιλώντας για τα έσχατα και μετά τις παραστατικές παραβολές των δέκα παρθένων και των ταλάντων είπε πως, όταν έρθει ο Ίδιος στη Δεύτερη και φοβερή παρουσία Του «εν τη δόξη αυτού και πάντες οι άγιοι άγγελοι μετ' αυτού, τότε καθίσει επί θρόνου δόξης αυτού, και συναχθήσεται έμπροσθεν αυτού πάντα τα έθνη, και αφοριεί αυτούς απ' αλλήλων ώσπερ ο ποιμήν αφορίζει τα πρόβατα από των εριφίων, και στήσει τα μεν πρόβατα εκ δεξιών αυτού, τα δε ερίφια εξ ευωνύμων.

Τότε ερεί ο βασιλεύς τοις εκ δεξιών αυτού΄ δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου. Επείνασα γαρ, και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και εποτίσατέ με, ξένος ήμην, και συνηγάγετέ με, γυμνός, και περιεβάλετέ με, ησθένησα, και επεσκέψασθέ με, εν φυλακή ήμην, και ήλαθατε προς με. Τότε αποκριθήσονται αυτώ οι δίκαιοι λέγοντες΄ Κύριε πότε σε είδομεν πεινόντα και εθρέψαμεν, ή διψώντα και εποτίσαμεν; Πότε σε είδομεν ξένον και συνηγάγομεν, ή γυμνόν και περιεβάλομεν; Πότε σε είδομεν ασθενή ή εν φυλακή, και ήλθομεν προς σε; Και αποκριθείς ο βασιλεύς ερεί αυτοίς΄ αμήν λέγω υμίν , εφ' όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε.

Τότε ερεί και τοις εξ' ευωνύμων΄ πορεύεσθε απ' εμού οι κατηραμένοι εις το πυρ το αιώνιον το ητοιμασμένον τω διαβόλω και τοις αγγέλοις αυτού� εφ' όσον ουκ εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε. Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον» (Ματθ.25,31-46).


Η μέλλουσα κρίση είναι αναπόφευκτη και απορρέει από την απόλυτη δικαιοσύνη του Θεού. Την παρέλευση αυτού του φθαρτού και τραυματισμένου από την αμαρτία κόσμου θα επισφραγίσει η μεγάλη και αδέκαστη κρίση του Χριστού, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την είσοδο στη νέα πραγματικότητα της βασιλείας του Θεού. Οι άνθρωποι, ως ελεύθερα όντα, πρέπει να τοποθετηθούν στη βασιλεία του Χριστού ανάλογα με τη δική τους επιλογή σε αυτή τη ζωή. Ύψιστο κριτήριο της κρίσεως θα είναι η στάση και συμπεριφορά τους απέναντι στους συνανθρώπους τους. Η θετική ή η αρνητική στάση τους θα κρίνει τελικά αν θα είναι κληρονόμοι της βασιλείας του Θεού, ή θα είναι προορισμένοι να ριχτούν στην αιώνια κόλαση, όπου «εκεί έσται ο κλαυθμός και ο βρυγμός των οδόντων» (Ματθ.24,51).


Η ενθύμηση της φοβερής μελλούσης Κρίσεως στην αρχή του Τριωδίου είναι απαραίτητη, διότι απώτερος σκοπός του όλου πνευματικού αγώνα μας είναι να βρεθούμε εκ δεξιών του Δεσπότη Χριστού, κατά τη μεγάλη K ρίση. Αυτό είναι αποτυπωμένο κάλλιστα στην υπέροχη υμνωδία της ημέρας. Οι άγιοι υμνογράφοι συνέθεσαν διδακτικότατα τροπάρια, τα οποία προτρέπουν τους πιστούς να συναισθανθούν την επερχόμενη βεβαία και φοβερή Κρίση. Σε ένα από αυτά ψάλλουμε: «Την φοβεράν της κτίσεως, και αρρήτου σου δόξης, ημέραν ενθυμούμενος, φρίττω, Κύριε, όλως και τρέμων φόβω κραυγάζω΄ Επί γης όταν έλθης, κρίναι, Χριστέ, τα σύμπαντα, ο Θεός μετά δόξης, τότε οικτρόν, από πάσης ρύσαί με τιμωρίας, εκ δεξιών σου, Δέσποτα, αξιώσας με στήναι».

Το Τριώδιο, η Απόκρια, και το καρναβάλι

Το Τριώδιο ή αλλιώς Αποκριά είναι η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από τη Σαρακοστή του Πάσχα. Η λέξη Αποκριά σημαίνει αποχή από το κρέας, δηλαδή ότι: σταματάμε σταδιακά να τρώμε κρέας γιατί όταν τελειώσει και η τρίτη εβδομάδα της Αποκριάς (Τριώδιου) ξεκινάει η νηστεία της Σαρακοστής του Πάσχα. Συνώνυμη της λέξης Αποκριά είναι και η λέξη Καρναβάλι (Carnival) που προέρχεται από το λατινικό carnem levare (αποχή από το κρέας).

Οι τρεις εβδομάδες του Τριώδιου είναι: α) Η Προφωνή, β) Η Κρεατινή, γ) Η Τυρινή.

Τριώδιο λέγετε επίσης το βιβλίο που περιέχει όλους του ύμνους που ψάλλονται από τη Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου μέχρι και το Μεγάλο Σάββατο πριν την τελετή της Αναστάσεως. Ονομάζεται έτσι διότι οι περισσότεροι Κανόνες του Όρθρου (πρωινή Ακολουθία) περιέχουν τρείς Ωδές ενώ συνήθως περιέχουν εννέα Ωδές.


http://churchofagianapa.blogspot.gr/

ΤΡΙΩΔΙΟ - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ


Όταν κάποιος ξεκινάει ένα ταξίδι θα πρέπει να ξέρει που πηγαίνει. Αυτό συμβαίνει και με τη Μεγάλη Σαρακοστή. Πάνω απ΄ όλα η Μ.Σαρακοστή, είναι ένα πνευματικό ταξίδι που προορισμός του είναι το Πάσχα, «η Εορτή των Εορτών». Η νέα ζωή η οποία πρίν δύο χιλιάδες περίπου χρόνια «ανέτειλε εκ του τάφου», προσφέρθηκε σε μας, σε όλους εκείνους που πιστεύουν στο Χριστό. Μας δόθηκε τη μέρα που βαφτιστήκαμε.

Έτσι το Πάσχα πανηγυρίζουμε την Ανάσταση του Χριστού σαν γεγονός που έγινε και ακόμη γίνεται σε μας. Γιατί ο καθένας μας έλαβε το δώρο αυτής της νέας ζωής. Είναι ένα δώρο που ριζικά αλλάζει τη διάθεσή μας απέναντι σε κάθε κατάσταση αυτού του κόσμου, ακόμη και απέναντι στο θάνατο. Επιβεβαιώνουμε θριαμβευτικά το: «νικήθηκε ο θάνατος». Φυσικά υπάρχει ακόμα ο θάνατος, είναι σίγουρος, τον αντιμετωπίζουμε, και κάποια μέρα θα έρθει και για μας. Αλλά όλη η πίστη μας είναι ότι με το δικό Του θάνατο ο Χριστός άλλαξε τη φύση ακριβώς του θανάτου. Τόν έκανε πέρασμα - «διάβαση», «Πάσχα» - στη βασιλεία του Θεού μεταμορφώνοντας τη δραματικότερη τραγωδία σε αιώνιο θρίαμβο, σε νίκη. Με το «Θανάτω θάνατον πατήσας», μας έκανε μετόχους της Ανάστασής Του.

Τέτοια είναι η πίστη της Εκκλησίας μας. Εμείς ξεχνάμε όλα αυτά γιατί είμαστε απασχολημένοι, τόσο βυθισμένοι στις καθημερινές έγνοιες μας, που ξεχνάμε ακόμα και το θάνατο και τελικά, εντελώς αιφνιδιαστικά, μέσα στις «απολαύσεις της ζωής μας» μας έρχεται τρομακτικός, αναπόφευκτος, παράλογος.

Πραγματικά ζούμε σαν να μην ήρθε ποτέ Εκείνος. Αυτή είναι η μόνη πραγματική αμαρτία, όλων των κατ' όνομα χριστιανών. Αν το αναγνωρίσουμε αυτό, τότε μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι το Πάσχα και γατί χρειάζεται και προϋποθέτει τη Μεγάλη Σαρακοστή.
Ολόκληρη η λατρεία της Εκκλησίας μας είναι οργανωμένη γύρω από το Πάσχα, που είναι το Τέλος και που ταυτόχρονα είναι και η Αρχή.

Γιά πολλούς από τους χριστιανούς, η Μεγάλη Σαρακοστή αποτελείται από τυπικούς κανόνες που επικρατεί το αρνητικό στοιχείο, όπως η αποχή απο ορισμένα φαγητά. Όμως σκοπός της είναι να «μαλακώσει» τη καρδιά μας τόσο, ώστε να μπορεί να αποκτήσει την εμπειρία της κρυμμένης «δίψας και πείνας» για επικοινωνία με το Θεό. Αυτή η «ατμόσφαιρα» της Μ.Σαρακοστής δημιουργείται βασικά με τη λατρεία, με τους ύμνους του Τριωδίου που οι ιεροί υμνογράφοι, σύνθεσαν και οργάνωσαν όλες τις ακολουθίες, με θαυμαστή κατανόηση της ανθρώπινης ψυχής.

Τό ΤΡΙΩΔΙΟ είναι ένα λειτουργικό βιβλίο που περιλαμβάνει ύμνους και βιβλικά αναγνώσματα γιά την κάθε μέρα της περιόδου της Μ. Σαρακοστής, η οποία αρχίζει με την Κυριακή του Τελώνη και του Φαρισαίου και τελειώνει με τον Εσπερινό του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου.

Η άγνοια των ύμνων του Τριωδίου είναι η βασική αιτία που μας κάνει σιγά σιγά να παραμορφώνουμε τη κατανόηση, το σκοπό και το νόημα της Μεγάλης Σαρακοστής.

Πολύ πριν αρχίσει η Μ.Σαρακοστή, η Εκκλησία μας αναγγέλει ότι πλησιάζει και μας καλεί να μπούμε στην περίοδο της προετοιμασίας γι΄αυτήν. Γιατί; Γιατί η Εκκλησία έχει μιά βαθειά ψυχολογική γνώση της ανθρώπινης φύσης. Ξέροντας την έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης και την τρομακτική <<κοσμικότητα>> της ζωής μας, αναγνωρίζει την αδυναμία μας να αλλάξουμε αυτόματα, να πάμε ξαφνικά από μιά πνευματική ή διανοητική κατάσταση σε μιά άλλη. Έτσι, αρκετά πρίν αρχίσει η ουσιαστική προσπάθεια , η Εκκλησία προκαλεί τη προσοχή μας στη σοβαρότητα της Μ.Σαρακοστής και μας καλεί να σκεφθούμε τη σημασία της.

Αυτή η προπαρασκευαστική περίοδος περιλαμβάνει τις Κυριακές: α) Του Τελώνη και του Φαρισαίου, που αναφέρεται στην Ταπείνωση. β) Του Ασώτου, που αναφέρεται στην μετάνοια. γ) ΤηςΑπόκρεω, που αναφέρεται στην Τελευταία Κρίση και στη χριστιανική αγάπη και δ) Της Τυροφάγου, ή της Συγγνώμης που θυμόμαστε της εξορία από τον Παράδεισο των Πρωτοπλάστων.
__________________
(ALEXANDER SCHMEMANN-ΜΕΓΑΛΗ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
-ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΣΧΑ- ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΚΡΙΤΑΣ» )

http://www.monipetraki.gr/triodio.html

Κατανυκτικό και χαρμόσυνο Τριώδιο
Να αναφερθούμε σήμερα στην περίοδο του Τριωδίου, η οποία αρχίζει από την προσεχή Κυριακή, που είναι η Κυριακή του τελώνου και Φαρισαίου. Αρχικά Τριώδιο λεγόταν όλη η περίοδος από την προσεχή Κυριακή μέχρι και την Κυριακή μετά την Πεντηκοστή, που είναι των Αγίων Πάντων. Μέχρι το Μέγα Σάββατο ήταν το κατανυκτικό Τριώδιο και από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι και την Κυριακή των Αγίων Πάντων το χαρμόσυνο Τριώδιο.

Ίσως θα ξέρετε ότι παλαιά γινόταν λόγος για δύο Πάσχα: Η Μεγάλη Εβδομάδα και ιδιαίτερα η Μεγάλη Παρασκευή χαρακτηριζόταν ως Σταυρώσιμο Πάσχα και η Κυριακή της Αναστάσεως και όλη η εβδομάδα που ακολουθεί ως Αναστάσιμο Πάσχα. Τώρα βέβαια ξέρουμε ότι είναι η Μεγάλη Εβδομάδα και μετά είναι το Πάσχα. Επίσης ξέρουμε ότι είναι η περίοδος του Τριωδίου μέχρι το Μέγα Σάββατο, και μετά όλη η άλλη περίοδος είναι αναστάσιμη περίοδος. Πεντηκοστάριο λέγεται το βιβλίο που χρησιμοποιείται από την Κυριακή του Πάσχα και έπειτα. Όμως παλιά η Εκκλησία τα αποκαλούσε Σταυρώσιμο Πάσχα, Αναστάσιμο Πάσχα, κατανυκτικό Τριώδιο, χαρμόσυνο Τριώδιο. Τελείωνε το ένα και άρχιζε το άλλο. Και μάλιστα, εάν προσέξουμε καλύτερα, θα δούμε ότι, όσο κι αν η περίοδος αυτή μέχρι το Μέγα Σάββατο είναι περίοδος του κατανυκτικού Τριωδίου, έχει και στοιχεία του χαρμόσυνου Τριωδίου. Όπως επίσης και η άλλη περίοδος από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων, που είναι περίοδος του χαρμόσυνου Τριωδίου, έχει και στοιχεία του κατανυκτικού Τριωδίου. Η Εκκλησία έτσι τα κανόνισε, ώστε να μην είναι το ένα εντελώς μόνο του, αλλά στην καθεμιά περίοδο κάτι να μπαίνει και από την άλλη περίοδο.
Το κύριο χαρακτηριστικό της ορθοδόξου πνευματικής ζωής

Όσο κι αν από τη μια πλευρά τονισθεί η κατάνυξη στην περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου, από την άλλη πλευρά όμως, όπως στο φαγητό μπαίνει το αλάτι, έτσι μέσα στην όλη αυτήν περίοδο της μετανοίας, της κατανύξεως και του πένθους μπαίνει και η χαρά. Δεν μπορεί να πάει μόνο του το ένα. Μπαίνει και η χαρά σαν αλάτι. Και στην άλλη περίοδο τη χαρμόσυνη, όσο και αν από τη μια πλευρά τονίζεται η Ανάσταση και η χαρά που προήλθε από την Ανάσταση, από την άλλη πλευρά όμως η Εκκλησία βάζει, ας επιτραπεί να πω έτσι, και κάποιες σταγόνες κατανύξεως. Παρεμβάλλει δηλαδή μερικά τροπάρια, κατανυκτικά τροπάρια, τροπάρια που ανήκουν στην περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου, αν θέλετε, για να είναι πιο ασφαλής η χαρά της Αναστάσεως. Αν θέλετε, για να είναι πιο νόστιμη η χαρά της Αναστάσεως.

Ο άνθρωπος εδώ, σ' αυτόν τον κόσμο, έως ότου φύγουμε απ' αυτόν τον κόσμο -στον άλλο κόσμο είναι όλα τέλεια- είναι αδύνατος και πάντοτε κινδυνεύει, και γι' αυτό η Εκκλησία για να προλαμβάνει τον άνθρωπο και να προφυλάσσει τον άνθρωπο από κάθε κίνδυνο, δεν τον αφήνει μόνο στο πένθος, αλλά του προσφέρει και σταγόνες χαράς· δεν τον αφήνει μόνο στη χαρά, αλλά του προσφέρει και σταγόνες κατανύξεως και πένθους. Και όπως θα ξέρετε, γι' αυτό στην Ορθόδοξη Εκκλησία, στην ορθόδοξη πνευματική ζωή, στην πιο τέλεια πνευματική ζωή, τονίζεται πάρα πολύ ή αν θέλετε το κύριο χαρακτηριστικό της πνευματικής ζωής, της ορθοδόξου πνευματικής ζωής, είναι το χαροποιό πένθος, η χαρμολύπη. Πένθος, αλλά χαροποιό πένθος. Λύπη, αλλά με χαρά μαζί. Χαρά, αλλά μαζί με λύπη, με πένθος. Ποτέ το ένα μόνο του εντελώς. Μόνο που τονίζεται στη μια περίοδο περισσότερο το ένα και στην άλλη περίοδο τονίζεται περισσότερο το άλλο.

Όταν οι χριστιανοί αληθινά διανύσουν την περίοδο του κατανυκτικού Τριωδίου -υποτίθεται ότι θα τη διανύσουν αληθινά- δηλαδή όχι απλώς θα εκκλησιάζονται τακτικά, όχι απλώς θ' ακούν αυτά τα οποία θα διαβάζονται και θα ψάλλονται στους ναούς, αλλά θα τα προσέχουν και θα τα εφαρμόζουν στη ζωή τους, όταν λοιπόν έτσι ζήσει ο χριστιανός, δεν μπορεί μετά· θα μπει στη χαρά του Κυρίου, θα μπει στη χαρά της Αναστάσεως. Όντως θα μπει σ' εκείνη την περίοδο του χαρμόσυνου Τριωδίου. Γι' αυτό ακολουθεί εκείνο. Δεν προηγείται εκείνο. Πάντοτε προηγείται το κατανυκτικό Τριώδιο και ακολουθεί το χαρμόσυνο, το αναστάσιμο Τριώδιο.

Εισαγωγή στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή

Από την ερχόμενη λοιπόν Κυριακή, που είναι Κυριακή του τελώνου και Φαρισαίου, η Εκκλησία μας εισάγει σ' αυτήν την περίοδο που λέγεται περίοδος Τριωδίου. Νομίζω δεν χρειάζεται να σας πω γιατί λέγεται Τριώδιο· τα έχουμε πει αυτά κι άλλες φορές. Αν τυχόν μερικοί δεν ξέρουν, ας ρωτήσουν άλλους, διότι δεν έχουμε χρόνο, για να πούμε γιατί η περίοδος αυτή μέχρι το Μέγα Σάββατο ονομάζεται περίοδος Τριωδίου. Παλαιότερα έτσι ονομαζόταν κι από το Μέγα Σάββατο μέχρι την Κυριακή των Αγίων Πάντων. Πάντως, όπως το λέει και η λέξη, είναι κατανυκτικό Τριώδιο. Επομένως, κατανυκτική περίοδος.

Μας εισάγει η Εκκλησία σ' αυτήν την περίοδο και μας καλεί να σκεφθούμε σοβαρά και να μπούμε πραγματικά σ' αυτήν την περίοδο. Να το νιώσουμε ότι μπαίνουμε σ' αυτήν την περίοδο. Μπαίνουμε σε μια περίοδο, που δεν θα είναι όπως θα είναι μέχρι το προσεχές Σάββατο. Από το απόγευμα του Σαββάτου, που αρχίζει ο εσπερινός της Κυριακής, κάτι άλλο πρέπει να γίνει. Και γιατί όχι να μην αρχίσει από τώρα; Κάτι άλλο πρέπει να γίνει μέσα μας, στην ψυχή μας. Και όχι μόνο την πρώτη μέρα, όχι μόνο τη δεύτερη μέρα, αλλά όλη αυτήν την περίοδο. Μάλιστα, καθώς περνούν οι ημέρες, καθώς προχωρούν οι ημέρες, όλο και περισσότερο μέσα μας να έρχεται η κατάνυξη, η μετάνοια, το πένθος, αυτό το χαροποιό πένθος, να έρχεται η ωφέλεια, να έρχεται η Χάρις του Θεού, η οποία σκηνώνει στις ψυχές εκείνες που έχουν κατάνυξη, που έχουν μετάνοια, που έχουν ταπείνωση, που αγαπούν τον Θεό, που ποθούν και ζητούν τον Θεό.

Τρεις είναι οι εβδομάδες πριν από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και αυτές οι τρεις εβδομάδες θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι σαν μια εισαγωγή. Μας προετοιμάζουν αυτές οι εβδομάδες σιγά σιγά. Την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου έχει κατάλυση όλες τις ημέρες. Τη δεύτερη εβδομάδα έχει νηστεία Τετάρτη και Παρασκευή, ενώ όλη την τρίτη εβδομάδα, την εβδομάδα της Τυρινής, έχει λευκή νηστεία. Επειδή ακριβώς πλησιάζουμε στην Τεσσαρακοστή, την τελευταία εβδομάδα φεύγει από τη μέση το κρέας και προετοιμαζόμαστε ακόμη περισσότερο. Πάντως οι εβδομάδες αυτές είναι εβδομάδες προετοιμασίας για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή τα πράγματα είναι ακόμη πιο αυστηρά. Μόνο που όταν ακούμε τη λέξη αυστηρά να μην ξαφνιαζόμαστε, να μη μας καταλαμβάνει φόβος κλπ.
Όποιος δοκιμάσει τι είναι η Μεγάλη Τεσσαρακοστή...

Όποιος θα θελήσει να προσέξει όλα αυτά τα οποία γίνονται στην Εκκλησία, όλα αυτά τα οποία ψάλλονται στην Εκκλησία, όλα αυτά τα οποία λέγονται με τα ευαγγελικά αναγνώσματα, τα αποστολικά αναγνώσματα, όλα αυτά που λέγονται με τα τροπάρια, όποιος λοιπόν τα προσέξει και μυηθεί κάπως -όχι αν ακούει από άλλους-και ειδικότερα μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή και δοκιμάσει τί είναι αυτή η Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τί θα πει να νηστεύεις, να ζορίσεις λιγάκι τον εαυτό σου, να προσευχηθείς λίγο παραπάνω, ν' αγρυπνήσεις, να μετανοήσεις περισσότερο, να είσαι πιο προσεκτικός στη ζωή σου, όποιος λοιπόν τα δοκιμάσει αυτά, βλέπει ότι είναι κάτι άλλο. Τόσο πολύ γλυκαίνεται η ψυχή, τόσο πολύ ευφραίνεται ο άνθρωπος, τόσο πολύ βλέπει κανείς ότι ωφελείται, ώστε -μη σας φανεί παράξενο- υπάρχουν πολλοί οι οποίοι θα εύχονταν όχι μία φορά τον χρόνο να έχουμε Μεγάλη Τεσσαρακοστή αλλά περισσότερες φορές, ακριβώς διότι όλο αυτό που φαίνεται στην αρχή να είναι κάτι καταθλιπτικό, λίγο δύσκολο κλπ., κρύβει μεγάλο θησαυρό. Χαρά σ' εκείνους που τον ανακάλυψαν τον θησαυρό. Όσοι βέβαια δεν έχουν κουράγιο και λυπούνται τον εαυτό τους κλπ. ή δεν ξέρουν και δεν ανακάλυψαν ακόμη τον θησαυρό, αυτοί τρομάζουν· ακούν Μεγάλη Τεσσαρακοστή και τρομάζουν. Και φυσικά και την καταπατούν κιόλας αντί να την εφαρμόσουν. Τι να πούμε; Βρίσκουμε και χίλιες δυό δικαιολογίες. Να τα αφήσουμε στην άκρη αυτά.

Αν θέλουμε να γίνουμε χριστιανοί, μπορούμε να γίνουμε. Θα μας βοηθήσει ο Θεός. Ό,τι και αν χρειάζεται να κάνουμε, θα μας βοηθήσει ο Θεός. Τι να κάνουμε; Μήπως ο Θεός θέλει να πάρει τίποτε από μας; Όχι. Ο Θεός αν θέλει λίγο να ζοριστούμε, το θέλει, για να φύγει το κακό από πάνω μας. Το φίδι ζορίζεται, όταν αλλάζει το δέρμα, αλλά βγαίνει το δέρμα. Βγαίνει το παλιό δέρμα και έχει πλέον καινούργιο δέρμα. Ζορίζεται λίγο ο χριστιανός, αλλά φεύγουν από πάνω του λέπια, φεύγουν από πάνω του αμαρτίες, και μετά λέει: «Πώς τα κρατούσα τόσο καιρό; Γιατί ήμουν τόσο ανόητος; Γιατί τόσο καιρό άκουα, μου έλεγαν, διάβαζα και δεν καταλάβαινα;» Όταν έλθει η ώρα, δηλαδή όταν το νιώσει ο άνθρωπος και πετάξει αυτό το άχαρο φορτίο, το βαρύ φορτίο, το ακάθαρτο φορτίο, όταν πετάξει όλη τη βρωμιά της αμαρτίας, δοξάζει και ευλογεί τον Θεό που επιτέλους ήλθε και γι' αυτόν η ώρα και το έκανε.

Πώς μπαίνουμε στο Τριώδιο;


Μπαίνουμε λοιπόν στο Τριώδιο. Όλοι να προσπαθήσουμε, αν όχι κάθε Κυριακή, τουλάχιστον αυτήν την πρώτη Κυριακή του Τριωδίου, να είμαστε στον ναό την ώρα που θα αναγνώσει ο ιερέας το εωθινό ευαγγέλιο. Το πρωί στον όρθρο αμέσως μετά τις καταβασίες και πριν από την «Τιμιωτέραν» αναγινώσκει το ευαγγέλιο και έπειτα βγαίνει και το προσκυνεί ο λαός. Την ώρα ακριβώς που θα βγει ο ιερέας, για να προσκυνήσει ο λαός, ψάλλεται βέβαια πρώτα ο πεντηκοστός ψαλμός και μετά ψάλλονται από την ερχόμενη Κυριακή τρία κατανυκτικά τροπάρια, τα οποία ψάλλονται κάθε Κυριακή μέχρι και την πέμπτη Κυριακή των Νηστειών. «Της μετανοίας άνοιξόν μοι πύλας Ζωοδότα. Ορθρίζει γαρ το πνεύμα μου προς ναόν τον άγιόν σου, ναόν φέρον του σώματος όλον εσπιλωμένον...» Παρακαλούμε δηλαδή τον Θεό να μας ανοίξει την πόρτα της μετανοίας.

Για να μπούμε μέσα στον ναό, μπαίνουμε από την πόρτα. Για να μπούμε στο σπίτι, μπαίνουμε από την πόρτα. Για να πάμε σε μια αίθουσα, μπαίνουμε από την πόρτα. Όπου κι αν πάμε, όπου κι αν εισέλθουμε, θα εισέλθουμε από την πύλη, από τη θύρα, από την πόρτα. Όσο κι αν φαίνεται ότι η μετάνοια είναι η πόρτα, και τονίζεται, ας πούμε, κάθε Κυριακή, θα μπορούσαμε να πούμε ότι κάτι άλλο προηγείται της μετανοίας. Είναι η ταπείνωση. Και γι' αυτό την πρώτη Κυριακή που μπαίνουμε στο Τριώδιο και ψάλλουμε αυτά τα τροπάρια «τα πλήθη των πεπραγμένων μοι δεινών έννοών ο τάλας, τρέμω την φοβεράν ημέραν της κρίσεως...» και παρακαλούμε τον Θεό ν' ανοίξει τις πύλες της μετανοίας, η Εκκλησία μάς εισάγει με την παραβολή του τελώνου και Φαρισαίου. Και από την παραβολή αυτή η Κυριακή ονομάσθηκε Κυριακή του τελώνου και Φαρισαίου.


....


Η Εκκλησία λοιπόν, αδελφοί μου, μας καλεί να μπούμε σ' αυτήν την περίοδο του Τριωδίου, που είναι περίοδος κατανύξεως, μετανοίας, πένθους, περίοδος προσευχής και ασκήσεως. Αλλά λέει η Εκκλησία στον καθένα μας: «Πρόσεξε. Πρόσεξε που πηγαίνεις. Πρόσεξε τι πας να κάνεις. Δεν είναι παιχνίδια αυτά. Δεν είναι παιχνίδια. Ούτε απλώς διότι σου ήλθε η όρεξη τάχα να μετανοήσεις ή να προσευχηθείς, θα γίνει κιόλας. Μην παίζεις με πράγματα που δεν μπορείς να παίζεις.

Το πρώτο πρώτο που έχεις να κάνεις, άνθρωπέ μου -είναι σαν να λέει η Εκκλησία και γι' αυτό μας εισάγει στο Τριώδιο μ' αυτήν την Κυριακή- το πρώτο πρώτο που έχεις να κάνεις, είναι να συναισθανθείς την αναξιότητά σου, την όλη άσχημη κατάστασή σου, να συναισθανθείς την αμαρτία σου, τις αδυναμίες σου, την υπερηφάνεια που έχεις μέσα σου, την αυθάδεια και το θράσος που έχεις μέσα σου, να συναισθανθείς ότι είναι ανόητη όλη αυτή η ζωή που κάνεις. Να τα συναισθανθείς πάρα πολύ και να ταπεινωθείς ενώπιον του Θεού. Να ταπεινωθείς.

Μην τυχόν τολμήσεις να μπεις στον ναό, να μπεις στην περίοδο αυτήν την αγία, μην τυχόν τολμήσεις να πλησιάσεις τον Θεό με υπερηφάνεια, με κενοδοξία, τάχα με ψηλά το κεφάλι και τάχα με άσπρο πρόσωπο και τάχα ότι έχεις κάποιες αρετές. Μην τυχόν τολμήσεις έτσι. Δεν θα γίνει τίποτε. Όχι μόνο αυτό. Αλλά εσύ θα προσπαθείς τάχα κάτι να κάνεις, και ο Θεός θα σε αποδοκιμάσει. Για να μπεις στη μετάνοια, για να βρεις τη μετάνοια, για να ζήσεις τη μετάνοια, θα περάσεις απ' αυτήν την πύλη· την πύλη της ταπεινώσεως.

Και η πύλη της ταπεινώσεως δεν είναι κάτι που το πέρασε κανείς και τέλειωσε, αλλά συνέχεια πρέπει να έχει κανείς μέσα στην καρδιά του την ταπείνωση».
Ταπεινώσου

Και θα έλεγα -γιατί πρέπει να τελειώσουμε· δεν έχουμε άλλη ώρα σήμερα, θα συνεχίσουμε την άλλη φορά- όσες φορές θυμηθείς ότι μπήκαμε στο Τριώδιο και καταλάβεις, συναισθανθείς ότι δεν άρχισες ακόμη, ότι δεν έκανες τίποτε, να μη χάνεις τον καιρό σου ψάχνοντας να βρεις τι έγινε. Ταπεινώσου. Ταπεινώσου. Είσαι στην τρίτη ημέρα, είσαι στην ογδόη ημέρα του Τριωδίου, είσαι στην εικοστή ημέρα του Τριωδίου, είσαι στην τεσσαρακοστή ημέρα του Τριωδίου; Έφθασες στο Μέγα Σάββατο και δεν έγινε τίποτε; Και τότε, αν θέλεις να μπεις στη μετάνοια, αν θέλεις να μπεις στην κατάνυξη, αν θέλεις να βρεις το έλεος του Θεού, να βρεις την Χάρι του Θεού, ταπεινώσου.

Ας είσαι ένας άνθρωπος που κανένας δεν σε λογαριάζει, κανένας δεν σε υπολογίζει· δεν πειράζει αυτό. Δεν είναι θέμα ανθρώπινο εδώ. Ο Θεός θα έλθει να σε βρει, όπου κι αν είσαι, θα σκύψει επάνω σου και σαν να σου λέει: «Ναι, παιδί μου, ναι, παιδί μου, αυτό ήθελα. Όλη τη Σαρακοστή -αν υποθέσουμε κανείς έφθασε στο Μέγα Σάββατο- όλη τη Σαρακοστή, παιδί μου, αυτό περίμενα να κάνεις και δεν το 'κανες. Έστω τώρα. Σε δέχομαι παιδί μου». Και καθώς ταπεινώνεσαι και συντρίβεσαι ενώπιον του Θεού, μετανόησε αληθινά. Ο Θεός θα δει αυτήν τη στάση σου, θα δει αυτήν τη διάθεσή σου, θα το προσέξει ο Θεός, όπου κι αν είσαι κρυμμένος.

Να σταματήσουμε εδώ, αδελφοί μου, και εύχομαι σ' όλους καλώς να μπούμε στο Τριώδιο και καλώς να το διανύσουμε.
08/02/1984