Aρχαιοελληνικό πάμμαχον και οι ρίζες του Ζεν
Δημοσιεύτηκε: 25 Ιαν 2010, 20:51
Είναι κοινώς αποδεκτό σήμερα ότι ένα μεγάλο μέρος των πιο δημοφιλών πολεμικών τεχνών της Ανατολής (όπως το καράτε και τα περισσότερα στυλ του κουνγκ-φου) είναι εξέλιξη της πολεμικής τέχνης και των διαλογιστικών-βιοενεργειακών μεθόδων που δίδαξε ο Πατριάρχης του Ζεν Bodhidharma στους μοναχούς του Βουδιστικού ναού του Shaolin, στην επαρχία Χονάν της Κίνας, περίπου το 520 μ.Χ. Εξαίρεση αποτελούν οι Ταοϊστικές πολεμικές τέχνες της Κίνας και οι εγχώριες, λιγότερο διαδομένες, πολεμικές τέχνες της εκάστοτε χώρας της Ασίας. Το καράτε που διδάσκεται σήμερα, για παράδειγμα, και το ταεκβοντό, σίγουρα αποτελούν εξέλιξη του Βουδιστικού Σαολίν κουνγκ-φου, αν και έχουν διαδοθεί σαν αθλήματα.
Τα τελευταία χρόνια έχει κυκλοφορήσει από ελληνοκεντρικούς κύκλους η ανυπόστατη θεωρία ότι το Σαολίν κουνγκ-φου είναι παράγωγο της ελληνικής πολεμικής τέχνης που οι αρθρογράφοι αυτοί έχουν αυθαίρετα ονομάσει «παγκράτιο.» Υπάρχει πια και η ανάλογη κρατική ομοσπονδία και οι αντίστοιχες διεθνείς, με ασαφή προσανατολισμό και εξίσου ασαφές θέσεις. Θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι η επίσημη και ενυπόγραφη θέση των περισσοτέρων που ασχολούνται πια διεθνώς με το παγκράτιο, είναι ότι το παγκράτιο σαν κατ’ εξοχή Ελληνικό δημιούργημα πέρασε μέσω του Αλεξάνδρου στους Ινδούς και από κει στους Κινέζους, δίνοντας το έναυσμα για τη δημιουργία των καράτε, κουνγκ-φου, τζούντο, κλπ. Όμως, όπως έχω γράψει πολλές φορές στο παρελθόν, μια τέτοια προσέγγιση είναι αναληθής, αυθαίρετη, και φανερώνει πλήρη άγνοια των σχετικών ιστορικών γεγονότων και πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι που προωθούν αυτή τη θεωρία δεν γνωρίζουν ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος περιφρονούσε το άθλημα του παγκρατίου (όπως μας λεει ο Πλούταρχος στο Αλέξανδρος 4) !
Έχει σχέση η αρχαιοελληνική πολεμική τέχνη του “παγκρατίου” με το Σαολίν κουνγκ-φου του Ζεν Πατριάρχη; Σ’ αυτό το παράτημα, θα απαντήσω: “ίσως,” και θα παρουσιάσω το μόνο μοντέλο μέσω του οποίου θα μπορούσε να είχε γίνει τέτοια πολιτιστική ανταλλαγή, στηριζόμενος σε ιστορικά γεγονότα και το αρχαιολογικό αρχείο. Δεδομένου των ως άνω, ας προχωρήσουμε στο θέμα:
1) Πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός όταν χρησιμοποιεί τον όρο παγκράτιο αναφερόμενος στην αρχαία Ελληνική Πολεμική Τέχνη – το παγκράτιο ήταν Ολυμπιακό άθλημα. Οι πρόγονοι μας γνώριζαν βέβαια κάλλιστα την τέχνη της άοπλης μάχης, αλλά οι πολεμικές τέχνες δεν ήταν ούτε επινόηση ούτε προνόμιο των Ελλήνων. Όπως έχουμε δει πια, ήταν γενικό φαινόμενο, δημιούργημα της Εποχής του Χαλκού, και γνώρισμα της τάξης των Πολεμιστών, ασπαστών της Ιερής Μονομαχίας.
Τα πρώτα αρχαιολογικά τεκμήρια των πολεμικών τεχνών είναι από την Αίγυπτο και την Μεσοποταμία. Έχουμε εξετάσει ήδη τις τοιχογραφίες των Αιγυπτιακών τάφων, από το 2000 π.Χ., που επιδεικνύουν εκλεπτυσμένη τεχνική πολεμικής τέχνης. Επίσης είδαμε αντίστοιχα και ανάγλυφο σχέδιο από τη Μεσοποταμία, της ίδιας περίπου εποχής, που δείχνει απόκρουση σε γροθιά, μια κίνηση που θα αναγνώριζαν πολλοί αθλητές του καράτε σήμερα. Η ουσία είναι ότι, μέχρι το 1500 π.Χ., οι πολεμικές τέχνες είχαν διαδοθεί σε όλη τη γη, από την Κίνα μέχρι την Αγγλία.
Στην Κίνα καλλιεργήθηκαν έτσι ούτως ώστε μέχρι το 600 π.Χ. να έχουν δημιουργηθεί οι Ταοϊστικές πολεμικές τέχνες. Στην Ινδία έγιναν τα kalari payat, vajramushti, και ο χορός των nata. Στην επικράτεια της Μέσης Ανατολής και σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου πήραν μορφή βάση των κλιματολογικών, ενδυματολογικών, και πολιτιστικών επιρροών της κάθε χώρας. Δεν διέφεραν σε τίποτα το 1000 π.Χ. οι πολεμικές τέχνες των Αιγυπτίων, Ασσυρίων, και των Ελλήνων. Εκεί που άρχισε να ξεχωρίζει η πολεμική τέχνη των Ελλήνων ήταν από τον 7ο π.Χ. αιώνα, λόγο της υιοθέτησης της πανοπλίας του οπλίτη της κλασσικής εποχής, η οποία για οπλολογικούς λόγους επέβαλλε ένα συγκεκριμένο είδος κίνησης.
Για να είναι ουσιώδης μια πολεμική τέχνη, πρέπει να χρησιμοποιεί το ίδιο είδος κίνησης είτε είναι ένοπλος είτε είναι άοπλος ο μαχητής. Στο άθλημα του παγκρατίου που γινόταν στους Ολυμπιακούς αγώνες, οι γυμνοί αθλητές κατέληγαν στο 99.9% των περιπτώσεων να κυλιούνται στο έδαφος (όπως γίνεται και σε παρόμοιους αγώνες σήμερα). Όμως, φορώντας πανοπλία δεν ήταν δυνατόν ο οπλίτης να μάχεται στο έδαφος, λόγο του βάρους της θωράκισης και της δυσκαμψίας του! Άρα, είναι εμφανές στους σοβαρούς οπλολόγους ότι άλλη η πραγματική πολεμική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων και άλλο το άθλημα του παγκρατίου! (Θα ήταν σαν να συγκρίναμε το yoroi kumi uchi των μεσαιωνικών σαμουράι της Ιαπωνίας με το σπορ τζούντο σήμερα - μοιάζουν μόνο επιφανειακά.) Σ’ αυτό το παράρτημα λοιπόν, αναφερόμενος στο πάμμαχον, εννοώ την τέχνη της άοπλης μάχης που καλλιέργησαν και χρησιμοποίησαν οι Έλληνες από το 700-100 π.Χ. Και χρησιμοποιώ τον όρο πάμμαχον αποκλειστικά λόγο της μη θέσπισης άλλου - μέχρι στιγμής.
Τα τελευταία χρόνια έχει κυκλοφορήσει από ελληνοκεντρικούς κύκλους η ανυπόστατη θεωρία ότι το Σαολίν κουνγκ-φου είναι παράγωγο της ελληνικής πολεμικής τέχνης που οι αρθρογράφοι αυτοί έχουν αυθαίρετα ονομάσει «παγκράτιο.» Υπάρχει πια και η ανάλογη κρατική ομοσπονδία και οι αντίστοιχες διεθνείς, με ασαφή προσανατολισμό και εξίσου ασαφές θέσεις. Θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν ότι η επίσημη και ενυπόγραφη θέση των περισσοτέρων που ασχολούνται πια διεθνώς με το παγκράτιο, είναι ότι το παγκράτιο σαν κατ’ εξοχή Ελληνικό δημιούργημα πέρασε μέσω του Αλεξάνδρου στους Ινδούς και από κει στους Κινέζους, δίνοντας το έναυσμα για τη δημιουργία των καράτε, κουνγκ-φου, τζούντο, κλπ. Όμως, όπως έχω γράψει πολλές φορές στο παρελθόν, μια τέτοια προσέγγιση είναι αναληθής, αυθαίρετη, και φανερώνει πλήρη άγνοια των σχετικών ιστορικών γεγονότων και πολιτιστικών αλληλεπιδράσεων. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι που προωθούν αυτή τη θεωρία δεν γνωρίζουν ότι ο ίδιος ο Αλέξανδρος περιφρονούσε το άθλημα του παγκρατίου (όπως μας λεει ο Πλούταρχος στο Αλέξανδρος 4) !
Έχει σχέση η αρχαιοελληνική πολεμική τέχνη του “παγκρατίου” με το Σαολίν κουνγκ-φου του Ζεν Πατριάρχη; Σ’ αυτό το παράτημα, θα απαντήσω: “ίσως,” και θα παρουσιάσω το μόνο μοντέλο μέσω του οποίου θα μπορούσε να είχε γίνει τέτοια πολιτιστική ανταλλαγή, στηριζόμενος σε ιστορικά γεγονότα και το αρχαιολογικό αρχείο. Δεδομένου των ως άνω, ας προχωρήσουμε στο θέμα:
1) Πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός όταν χρησιμοποιεί τον όρο παγκράτιο αναφερόμενος στην αρχαία Ελληνική Πολεμική Τέχνη – το παγκράτιο ήταν Ολυμπιακό άθλημα. Οι πρόγονοι μας γνώριζαν βέβαια κάλλιστα την τέχνη της άοπλης μάχης, αλλά οι πολεμικές τέχνες δεν ήταν ούτε επινόηση ούτε προνόμιο των Ελλήνων. Όπως έχουμε δει πια, ήταν γενικό φαινόμενο, δημιούργημα της Εποχής του Χαλκού, και γνώρισμα της τάξης των Πολεμιστών, ασπαστών της Ιερής Μονομαχίας.
Τα πρώτα αρχαιολογικά τεκμήρια των πολεμικών τεχνών είναι από την Αίγυπτο και την Μεσοποταμία. Έχουμε εξετάσει ήδη τις τοιχογραφίες των Αιγυπτιακών τάφων, από το 2000 π.Χ., που επιδεικνύουν εκλεπτυσμένη τεχνική πολεμικής τέχνης. Επίσης είδαμε αντίστοιχα και ανάγλυφο σχέδιο από τη Μεσοποταμία, της ίδιας περίπου εποχής, που δείχνει απόκρουση σε γροθιά, μια κίνηση που θα αναγνώριζαν πολλοί αθλητές του καράτε σήμερα. Η ουσία είναι ότι, μέχρι το 1500 π.Χ., οι πολεμικές τέχνες είχαν διαδοθεί σε όλη τη γη, από την Κίνα μέχρι την Αγγλία.
Στην Κίνα καλλιεργήθηκαν έτσι ούτως ώστε μέχρι το 600 π.Χ. να έχουν δημιουργηθεί οι Ταοϊστικές πολεμικές τέχνες. Στην Ινδία έγιναν τα kalari payat, vajramushti, και ο χορός των nata. Στην επικράτεια της Μέσης Ανατολής και σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου πήραν μορφή βάση των κλιματολογικών, ενδυματολογικών, και πολιτιστικών επιρροών της κάθε χώρας. Δεν διέφεραν σε τίποτα το 1000 π.Χ. οι πολεμικές τέχνες των Αιγυπτίων, Ασσυρίων, και των Ελλήνων. Εκεί που άρχισε να ξεχωρίζει η πολεμική τέχνη των Ελλήνων ήταν από τον 7ο π.Χ. αιώνα, λόγο της υιοθέτησης της πανοπλίας του οπλίτη της κλασσικής εποχής, η οποία για οπλολογικούς λόγους επέβαλλε ένα συγκεκριμένο είδος κίνησης.
Για να είναι ουσιώδης μια πολεμική τέχνη, πρέπει να χρησιμοποιεί το ίδιο είδος κίνησης είτε είναι ένοπλος είτε είναι άοπλος ο μαχητής. Στο άθλημα του παγκρατίου που γινόταν στους Ολυμπιακούς αγώνες, οι γυμνοί αθλητές κατέληγαν στο 99.9% των περιπτώσεων να κυλιούνται στο έδαφος (όπως γίνεται και σε παρόμοιους αγώνες σήμερα). Όμως, φορώντας πανοπλία δεν ήταν δυνατόν ο οπλίτης να μάχεται στο έδαφος, λόγο του βάρους της θωράκισης και της δυσκαμψίας του! Άρα, είναι εμφανές στους σοβαρούς οπλολόγους ότι άλλη η πραγματική πολεμική τέχνη των αρχαίων Ελλήνων και άλλο το άθλημα του παγκρατίου! (Θα ήταν σαν να συγκρίναμε το yoroi kumi uchi των μεσαιωνικών σαμουράι της Ιαπωνίας με το σπορ τζούντο σήμερα - μοιάζουν μόνο επιφανειακά.) Σ’ αυτό το παράρτημα λοιπόν, αναφερόμενος στο πάμμαχον, εννοώ την τέχνη της άοπλης μάχης που καλλιέργησαν και χρησιμοποίησαν οι Έλληνες από το 700-100 π.Χ. Και χρησιμοποιώ τον όρο πάμμαχον αποκλειστικά λόγο της μη θέσπισης άλλου - μέχρι στιγμής.