5
από Λέων
1999-2001
Διακοινοτικές συνομιλίες υπό την αιγίδα του ΟΗΕ
Το Νοέμβριο του 1999 ξεκινούν δικοινοτικές «εκ του σύνεγγυς» για την άρση του αδιεξόδου στο Κυπριακό. Οι συνομιλίες λαμβάνουν χώρα σε Γενεύη και Νέα Υόρκη, εναλλάξ, διαρκούν ένα χρόνο, και ολοκληρώνονται σε πέντε (άκαρπους) γύρους.
Η έναρξή τους γίνεται στη Νέα Υόρκη υπό την αιγίδα του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Κόφι Ανάν. Έχοντας λάβει διαβεβαιώσεις ότι οι επαφές θα καλύψουν και τις τέσσερις βασικές πτυχές του Κυπριακού, και αφότου είχε προηγηθεί η αποδοχή από τον Ραούφ Ντενκτάς της πρόσκλησης Ανάν, ο Γλαύκος Κληρίδης ανακοινώνει τη συμμετοχή του στο διπλωματικό μαραθώνιο.
Η πρώτη συνάντηση μεταξύ του προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας και του ΓΓ του ΟΗΕ πραγματοποιείται στις 3 Δεκεμβρίου του 1999 στη Νέα Υόρκη· εν συνεχεία, ο Κόφι Ανάν συναντάται με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, ενώ Κληρίδης και Ντενκτάς δεν έρχονται ενώπιος ενωπίω καθ' όλη τη διάρκεια του πρώτου αυτού γύρου των επαφών που διεκόπη στις 14 Δεκεμβρίου. Στόχος ήταν η προετοιμασία του εδάφους για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις, και ο γύρος που ακολουθεί στοχεύει στη διερεύνηση των θέσεων των δύο πλευρών και στην εξεύρεση κοινού εδάφους στα ακανθώδη ζητήματα.
Από τις 31 Ιανουαρίου του 2000, οπότε αρχίζει ο δεύτερος γύρος στη Γενεύη, στο επίκεντρο των κατ' ιδίαν επαφών του ειδικού συμβούλου του ΓΓ του ΟΗΕ για το Κυπριακό, Αλβαρο ντε Σότο, με τους Κληρίδη και Ντενκτάς, βρίσκονται το εδαφικό, τα θέματα ασφαλείας και περιουσιών και η κατανομή των εξουσιών. Κλίμα απαισιοδοξίας, με μοναδική ίσως εξαίρεση την κινητικότητα που επέδειξε ο διεθνής παράγων και οι δηλώσεις Ευρωπαίων και Αμερικανών αξιωματούχων, όπως του επιτρόπου της ΕΕ αρμόδιου για τη διεύρυνση, Γκίντερ Φερχόϊγκεν, και της τότε υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάντλιν Ολμπράιτ, υπέρ της ένταξης της Λευκωσίας στην ΕΕ.
Μεσολαβητές της διεθνούς κοινότητας, μεταξύ των οποίων ο απεσταλμένος της Βρετανίας Λόρδος Χάνεϊ, ζητούν κατά τις επαφές τους με τις δύο πλευρές έναν αναβαθμισμένο και ουσιαστικό διάλογο που θα ανοίξει το δρόμο για την επίλυση του Κυπριακού. Από πλευράς του, ο Αλβαρο ντε Σότο διαβεβαιώνει ότι ο ΟΗΕ προτίθεται να συνεχίσει να βρίσκεται στο πλευρό τους, και να ενθαρρύνει τα δύο μέρη να επικεντρωθούν στα κεντρικά ζητήματα: το συνταγματικό, εδαφικό, θέματα ασφαλείας και το προσφυγικό σε σχέση με το θέμα των περιουσιών.
Η Γενεύη «φιλοξενεί» τον τρίτο γύρο των εκ του σύνεγγυς συνομιλιών που αρχίζουν στις 5 Ιουλίου με τον Ντε Σότο να υπαγορεύει προφορικά προς τις δύο πλευρές προκαταρκτικές ιδέες που καλύπτουν και τις τέσσερις βασικές πτυχές του Κυπριακού. Η απαισιοδοξία κατά την έναρξη των συνομιλιών σύντομα επιβεβαιώνεται από την αδιάλλακτη στάση του Ραούφ Ντενκτάς, ο οποίος επιχειρεί να προωθήσει την αναγνώριση του ψευδοκράτους και την αποδοχή από τη διεθνή κοινότητα του τετελεσμένου που δημιούργησε η κατοχή.
Κινήσεις των δυνάμεων κατοχής στην Πράσινη Γραμμή
Οι προθέσεις της Αγκυρας για το Κυπριακό είχαν διαφανεί, άλλωστε, τρεις μόλις ημέρες πριν την έναρξη του τρίτου γύρου, με τα τουρκικά στρατεύματα κατοχής να παραβιάζουν τη γραμμή αντιπαράταξης προωθώντας τις δυνάμεις τους εντός της νεκρής ζώνης στην Αμμόχωστο.
Η ενέργεια αυτή ήταν ουσιαστικά η αντίδραση της τουρκικής πλευράς στην έκθεση του ΟΗΕ για παράταση της θητείας της ειρηνευτικής δύναμης στο νησί, UNFICYP, από την οποία, κατόπιν διαμαρτυρίας της κυπριακής πλευράς, αφαιρέθηκε την τελευταία στιγμή μία προσθήκη (addendum), επειδή συνιστούσε έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους.
Το καθεστώς Ντενκτάς εξέφρασε έμπρακτα την αντίθεσή του στην υιοθέτηση της έκθεσης από το Συμβούλιο Ασφαλείας επιβάλλοντας περιορισμούς στις κινήσεις των ανδρών της ειρηνευτικής δύναμης αλλά και προβαίνοντας σε κινήσεις εντυπωσιασμού, όπως αυτή στα Στροβίλια, γεγονός που, εκτός από την Κυπριακή Δημοκρατία, έθιγε άμεσα και τον ΟΗΕ. Αθήνα και Λευκωσία αντέδρασαν έντονα και ζήτησαν την άμεση επιστροφή στο status quo ante. Αντίστοιχο αίτημα προβάλλεται λίγες ημέρες αργότερα και από αξιωματούχους του ΟΗΕ.
Οι συνομιλίες διακόπτονται στις 12 Ιουλίου επειδή ο Ραούφ Ντενκτάς επιστρέφει στην Κύπρο προκειμένου να συμμετάσχει στις 'εορταστικές εκδηλώσεις' για την 26η επέτειο από την τουρκική εισβολή. Οι πανηγυρισμοί όμως του κατοχικού καθεστώτος σύντομα επισκιάζονται από την εξέγερση των καταθετών που έχασαν τις περιουσίες τους, όταν κήρυξαν πτώχευση έξι τουρκοκυπριακές τράπεζες, φέροντας με τον πιο εκρηκτικό τρόπο στην επιφάνεια το οικονομικό αδιέξοδο στα Κατεχόμενα. Οι συνομιλίες στη Γενεύη λήγουν στις 4 Αυγούστου ακριβώς όπως άρχισαν: καμία αισιοδοξία για την επίλυση του Κυπριακού.
Ο τέταρτος γύρος των συνομιλιών αρχίζει στις 12 Σεπτεμβρίου 2000 στη Νέα Υόρκη και διακόπτεται στις 26 Σεπτεμβρίου με τον πέμπτο γύρο να λαμβάνει χώρα μεταξύ 1ης και 10ης Νοεμβρίου στη Γενεύη. Ο Αλβαρο ντε Σότο δηλώνει μετά την ολοκλήρωση του τέταρτου γύρου πως η ειρηνευτική διαδικασία έχει εισέλθει σε μία νέα φάση· έχει επιτευχθεί ένα ποιοτικό βήμα και οι δύο πλευρές συμμετάσχουν σε ουσιαστικές συνομιλίες. Για ένα χρήσιμο τέταρτο γύρο κάνει λόγο και ο ίδιος ο Κύπριος πρόεδρος, αν και το αδιέξοδο παραμένει.
Αδιαλλαξία από Ντενκτάς-Ετζεβίτ
Στις 24 Νοεμβρίου του 2000, ο Ραούφ Ντενκτάς ανακοινώνει την αποχώρησή του από τις εκ του σύνεγγυς συνομιλίες για το Κυπριακό μετά το πέρας σύσκεψης που πραγματοποιείται στην Αγκυρα με τη συμμετοχή της τουρκικής πολιτικής ηγεσίας. Νωρίτερα, τόσο ο κατοχικός ηγέτης, όσο και ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπουλέντ Ετζεβίτ, είχαν απορρίψει το άτυπο έγγραφο που επέδωσε στις δύο πλευρές ο Γενικός Γραμματέα του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν. Σύμφωνα με πληροφορίες, στο non paper γινόταν λόγος για αδιαίρετο κράτος και κεντρική εξουσία, κάτι που ενόχλησε την τουρκική πλευρά, παρά το γεγονός ότι με το έγγραφο προσφερόταν στην τουρκοκυπριακή κοινότητα η εκ περιτροπής προεδρία.
Ακολουθεί έντονη διπλωματική κινητικότητα από την πλευρά της διεθνούς κοινότητας προκειμένου να περισωθεί η διαδικασία των συνομιλιών. Εν τω μεταξύ, έχει προηγηθεί στα τέλη του 2000 η υιοθέτηση από το Συμβούλιο Ασφαλείας ψηφίσματος για την εξάμηνη ανανέωση της θητείας της UNFICYP.
Από τις εκ του σύνεγγυς στις απ' ευθείας συνομιλίες
Η κυπριακή κυβέρνηση διαμηνύει για πολλοστή φορά ότι δεν πρόκειται να δεχτεί καμία ενέργεια που δεν είναι σύμφωνη με τα ψηφίσματα του ΟΗΕ· δηλώνει, πάντως, έτοιμη για συνομιλίες με την άλλη πλευρά, ωστόσο η κατοχική ηγεσία εμμένει στην αδιαλλαξία της. Τον Ιανουάριο του 2001 φθάνουν στην Κύπρο ο απεσταλμένος των ΗΠΑ, Αλφρεντ Μόουζες, καθώς και ο απεσταλμένος της Βρετανίας, Ντέιβιντ Χάνει. Επαφές με Ντενκτάς και Κληρίδη έχει και ο Ντε Σότο, δίχως ωστόσο να κατορθώσει να πείσει τον τελευταίο να επιστρέψει στο τραπέζι των διαβουλεύσεων.
Έπειτα από πολύμηνες διαδοχικές επαφές του Αλβαρο Ντε Σότο τόσο με τον Κύπριο πρόεδρο, όσο και με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη, ο οποίος με το επιχείρημα ότι δεν υπάρχει κοινό έδαφος συζήτησης απορρίπτει το Σεπτέμβριο του 2001 πρόσκληση του ΓΓ του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν, για επανάληψη των συνομιλιών. Η ελληνοκυπριακή πλευρά απαντά θετικά στην πρόσκληση Ανάν και το Συμβούλιο Ασφαλείας εκφράζει απογοήτευση για την αρνητική στάση του κατοχικού ηγέτη.
Οι επαφές «παγώνουν», ωστόσο η προοπτική ένταξης της Κύπρου στην ευρωπαϊκή «οικογένεια» έχει θέσει πλέον το Κυπριακό σε νέα βάση, προκαλώντας έντονο προβληματισμό στην Αγκυρα, προς την οποία αξιωματούχοι της ΕΕ διαμηνύουν ότι δεν θα υπάρξει καμία υπαναχώρηση από τις θέσεις που υιοθετήθηκαν στα Ευρωπαϊκά Συμβούλια του Ελσίνκι και της Νίκαιας.
Και η σκιά της δυναμικής που δημιουργεί η υποψηφιότητα της Κύπρου στην ΕΕ αποδεικνύεται ικανή να οδηγήσει τον Τουρκοκύπριο ηγέτη πίσω στις διαπραγματεύσεις, καθώς στις 4 Δεκεμβρίου ανακοινώνεται η έναρξη απευθείας συνομιλιών μεταξύ των Κληρίδη και Ντενκτάς τον Ιανουάριο του 2002 υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Στις 5 Δεκεμβρίου του 2001 τα φώτα της δημοσιότητας στρέφονται στο πρώτο δείπνο Κληρίδη - Ντενκτάς στα κατεχόμενα για να ακολουθήσει και δεύτερο στις 29 Δεκεμβρίου στις ελεύθερες περιοχές κατόπιν πρόσκλησης που απευθύνει με τη σειρά του στον κατοχικό ηγέτη ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Έλληνες Αμύνεσθαι Περί Πάτρης,Ελευθερία ή Θάνατος!Μετά από μια εθνοεπανάσταση χρειάζεται και μια εθνοκάθαρση...