Η προσέγγιση Ιράν, Τουρκίας και Συρίας δημιούργησε έναν νέο περιφερειακό άξονα, ο οποίος όχι μόνο έρχεται να αντικαταστήσει το ήδη εξασθενημένο τρίγωνο Σαουδική Αραβία-Αίγυπτος-Συρία, αλλά και να τοποθετήσει σε νέα βάση την περιοχή.

Οι επισκέψεις του Ιρανού και του Σύρου προέδρου στην Τουρκία την εβδομάδα που μας πέρασε έκαναν εμφανή μία διάθεση αλληλεγγύης και συνεργασίας μεταξύ των τριών αυτών χωρών, τραβώντας το ενδιαφέρον, αλλά και την ανησυχία παράλληλα, της Δύσης και του Ισραήλ.
Το τρίγωνο αυτό, αν αποκτήσει μεγαλύτερη ισχύ, δεν αποκλείεται να καταρρίψει τη μέχρι τώρα δυτική αντίληψη περί πραγμάτων στην περιοχή, δηλαδή την αντίληψη του διαχωρισμού της Μέσης Ανατολής σε σύγχρονες και φονταμενταλιστικές χώρες και ούτω καθεξής.

Ο καθένας από τους τρεις αυτούς παίκτες διαθέτει κάποια σημαντικά στρατηγικά στοιχεία για να ενισχύσουν το «συνεταιρισμό». Το Ιράν είναι μία πλούσια σε ενέργεια χώρα του Κόλπου με ένα σημαντικό πυρηνικό χαρτί στο χέρι. Η Τουρκία μία αναπτυσσόμενη ευρω-ασιατική δύναμη και μέλος του ΝΑΤΟ. Και η Συρία ένα αραβικό έθνος με μεγάλη επιρροή στο Λίβανο, το οποίο μάλιστα θα μπορούσε να προστεθεί στο μεσανατολικό τρίο και να το νομιμοποιήσει στα αραβικά μάτια.

Οι τρεις χώρες αυτήν τη στιγμή, λόγω του ότι ασκούν μία πολιτική ανοιχτών συνόρων, έχουν δημιουργήσει τελικά μίαν αγορά άνω των 150 εκατ. ανθρώπων.

Το παλιό τρίγωνο

Η απογοήτευση της Συρίας από την Αίγυπτο λόγω του Παλαιστινιακού και η λεκτική αντιπαλότητα με τη Σαουδική Αραβία για το Ιράν οδήγησαν -μεταξύ άλλων- στην αποδυνάμωση του αποκαλούμενου Αραβικού Τριγώνου, που ασκούσε σημαντική επιρροή στην πολιτική της Μέσης Ανατολής επί δεκαετίες.

Ξεκινώντας από την κοινή στάση τις παραμονές του πολέμου κατά του Ισραήλ το 1973 για να επιστρέψει τα κατεχόμενα από το 1967 εδάφη, η συνεργασία τους το 1989 στην υπογραφή της συμφωνίας που έδωσε τέλος στον εμφύλιο πόλεμο του Λιβάνου, η από κοινού υποστήριξή τους στον αμερικανικό πόλεμο κατά του Ιράκ για την απελευθέρωση του Κουβέιτ και η συναίνεσή τους στην Αραβική Πρωτοβουλία Ειρήνης το 2002, η Δαμασκός, το Κάιρο και το Ριάντ κατάφεραν να επιφέρουν μεγάλες αλλαγές στον αραβικό κόσμο.

Στην πραγματικότητα το τρίγωνο αυτό δημιουργήθηκε για να εξυπηρετεί άριστα την πολιτική των τριών χωρών. Η Αίγυπτος εκμεταλλεύτηκε τη σύρραξη του '73 για να υπογράψει μια σειρά συμφωνιών με το Ισραήλ. Η Συρία χρησιμοποίησε τη συμφωνία του Λιβάνου, προκειμένου να θέσει υπό τον έλεγχό της τη Βηρυτό και η Σαουδική Αραβία εκμεταλλεύτηκε, υπό τις ευλογίες μάλιστα των ΗΠΑ, το αδύναμο Ιράκ για να αυξήσει την επιρροή της στις άλλες μουσουλμανικές χώρες της περιοχής. Η ισραηλινή απόρριψη της ειρηνευτικής τους προσπάθειας ωστόσο και οι αμερικανικοί πόλεμοι στην περιοχή εξασθένησαν αρκετά την κοινή βούληση και στρατηγική του αραβικού τριγώνου, αφήνοντας έτσι τους Άραβες μέσα σε ένα χάος.

Διαφωνίες σχετικά με το ποια είναι η καλύτερη απάντηση στις ισραηλινές επιθέσεις κατά του Λιβάνου και της Γάζας ή με το ποια πρέπει να είναι η στάση απέναντι στη Χεζμπολλάχ και τη Χαμάς, έκοψαν το τρίγωνο σε κομματάκια.

Η νέα μεσανατολική τάξη

ΜΕΧΡΙ πρόσφατα, η ψυχρή μέχρι εχθρική συμπεριφορά μεταξύ Τουρκίας-Συρίας και Τουρκίας-Ιράν, μόνο «συνεργασία» δεν επέτρεπαν. Αν και η Τουρκία και το Ιράν είναι ιδρυτικά μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας, οι τουρκικοί δεσμοί με το Ισραήλ και το ΝΑΤΟ είχαν απομακρύνει την Άγκυρα από τους γείτονές της εξ ανατολών.

Το Κουρδικό αποτελούσε έναν από τους σημαντικούς παράγοντες αυτής της ψυχρότητας μεταξύ των τριών χωρών και μάλιστα βασικό σημείο τριβής μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Η διαφορετική γλώσσα και ιστορία επίσης ήταν άλλος ένας λόγος που η «καλή γειτονία» για πολλά χρόνια δεν λειτουργούσε σε αυτή την περιοχή. Η Τουρκία αποτελούσε πάντα το απολωλός πρόβατο του Ισλάμ.

Με την ανάληψη της εξουσίας όμως το 2002 από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης στην Τουρκία, το σκηνικό άλλαξε και άνοιξε το δρόμο για ανάπτυξη μεγαλύτερων σχέσεων με τους γείτονες. Η ανάγκη της Τουρκίας να καταστεί κυρίαρχος στη γειτονιά της την ώθησε στο φλερτ τόσο με το κοσμικο-αραβικό καθεστώς της Συρίας όσο και με το θρησκευτικό καθεστώς του Ιράν.

Η στρατηγική της Τουρκίας

ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΣ τις εμπορικές συναλλαγές με τους γείτονές της, ανοίγοντας τα σύνορά της και καταργώντας τις βίζες, η Άγκυρα απέκτησε ένα πιο ανοιχτό και ευέλικτο πρόσωπο στη Μέση Ανατολή. Στη συνέχεια, αναλαμβάνοντας μάλιστα -έστω και κατ’ ευφημισμόν- και μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ Συρίας - Ισραήλ και Ιράν - Δύσης, κατάφερε να κάνει το όνομά της να συζητιέται στη Μέση Ανατολή. Μετά δε το Νταβός και το περίφημο «One minute» προς τον Ισραηλινό Σιμόν Πέρες, απέκτησε και το θαυμασμό της περιοχής.

Οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις άρχισαν να «τρίζουν» όταν η κυβέρνηση του Τελ Αβίβ αρνήθηκε να απαντήσει θετικά στην τουρκική διαμεσολάβηση και στην παραίνεση της Άγκυρας για μη επίθεση στη Γάζα στα τέλη του 2008.

Μετά ήρθε η ισραηλινή επίθεση στην τουρκική ανθρωπιστική αποστολή στα διεθνή ύδατα και η Άγκυρα ηρωοποιήθηκε πλέον στον έντονα αντι-ισραηλινό κόσμο της Μέσης Ανατολής.

ΣΤΟ ΝΕΟ ΧΑΡΤΗ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΕΤΑΙ ΣΤΗ ΜΕΣΗ ΑΝΑΤΟΛΗ

Όλα εξαρτώνται από τη στάση των ΗΠΑ

ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ αν υπάρξει ή όχι λύση στο πυρηνικό ζήτημα του Ιράν ή στον αποκλεισμό της Γάζας ή στην αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από το Ιράκ, το τρίγωνο αυτό θα μπορούσε να έχει ισχυρό λόγο στα θέματα της Μέσης Ανατολής.

Για τους Άραβες η Τουρκία προσπαθεί να ασκήσει την ίδια πολιτική και διπλωματική επιρροή που κάποτε είχε η Σαουδική Αραβία, καθώς οι δύο χώρες είναι θεωρητικά σύμμαχοι των ΗΠΑ.

Το Ιράν αντίστοιχα προσπαθεί να παίξει το ρόλο της Αιγύπτου, που κάποτε πρωτοστατούσε στον «πόλεμο» ενάντια στο Ισραήλ και τη Δύση.
Για τη Συρία, το νέο τρίγωνο τής εξασφαλίζει την απαραίτητη ασφάλεια και επιβίωση στην περιοχή. Απουσία μίας ισχυρής και κοινής αραβικής ατζέντας, ήταν φυσιολογικό δυνάμεις της περιοχής, όπως η Τουρκία και το Ιράν, να το εκμεταλλευτούν και να συμπληρώσουν το πολιτικό και στρατηγικό κενό.

Ένας νους, ωστόσο, θα αναρωτηθεί εύλογα πόσο μπορεί να κρατήσει αυτό το τρίγωνο με τη δυτική πίεση να αυξάνεται;

Κάποιοι εκτιμούν ότι η δυτικο/αμερικανική πίεση προς τον Τούρκο σύμμαχό τους και ο τουρκο-ιρανικός ανταγωνισμός για την κυριαρχία στην περιοχή θα μπορούσε εύκολα να σπάσει τον κρίκο μεταξύ τους.

Τι θα γινόταν αν, για παράδειγμα, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη πίεζαν την Τουρκία να επιλέξει ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα;

Χωρίς αμφιβολία όλα εξαρτώνται από τη στάση των ΗΠΑ στο νέο χάρτη που διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή.

Ο Μπαράκ Ομπάμα έχει αποδείξει ότι είναι ένας πραγματιστής παρά ένας ιδεολόγος πρόεδρος που επικεντρώνεται περισσότερο στις σχέσεις με την Κίνα παρά με τη Βρετανία. Με την Ινδία και τη Βραζιλία παρά με τη Γαλλία.

Για το λόγο αυτό, η υποστήριξη στην Τουρκία και της αύξησης της επιρροής της απέναντι στη Συρία, την Παλαιστίνη, ακόμη και το Ιράν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ στην περιοχή, από το να τα «παγιδεύει» στην Αίγυπτο, τη Σαουδική Αραβία ή ακόμη και το Ισραήλ, χώρες με τεράστια πολιτικά ελλείμματα.

Η έντονη διαμάχη της Τουρκίας με το Ισραήλ και η εμφανής πλέον στήριξη στο Ιράν, είναι παράγοντες που μπορεί να ωθήσουν την Ουάσινγκτον στο αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιδιώκει η Άγκυρα. Αν η τελευταία φημολογία περί στροφής της Τουρκίας προς Ανατολάς επικρατήσει στη δυτική στρατηγική, τότε το τρίγωνο με ηγέτη την Άγκυρα είναι πολύ πιθανό να λειτουργήσει μεν στον αραβικό κόσμο, αλλά ο στόχος της Άγκυρας να καταστεί συνομιλητής της Δύσης στη Μέση Ανατολή, μάλλον δεν θα επιτευχθεί ποτέ.
http://www.sigmalive.com/simerini/world ... ita/275522