ΞΕΝΟΦΑΝΗΣ
[Η ΖΩΗ ΤΟΥ]
Ο Ξενοφάνης γεννήθηκε στον Κολοφώνα της Ιωνίας περίπου το 570 π.Χ. και πέθανε στην περιοχή της Σικελίας ή της Κάτω Ιταλίας το 478 π.Χ. Ο Ξενοφάνης πρέπει να έφυγε από την πατρίδα του την εποχή που ο Κολοφώνας καταλήφθηκε από τους Μήδους το 546 π.Χ. Ο Διογένης Λαέρτιος , στο 9ο Βιβλίο του, μας παραδίδει, " Αυτός αφού εκδιώχτηκε από την πατρίδα του, ζούσε στη Ζάγκλη της Σικελίας και στην Κατάνη. Μερικοί λένε πως δεν είχε κανένα δάσκαλο, άλλοι λένε πως ήταν δάσκαλός του ο Βότων ο Αθηναίος και άλλοι ο Αρχέλαος. … Εγραψε ποιήματα για το χτίσιμο της Κολοφώνας και τον αποικισμό στην Ελέα της Ιταλίας που φτάνουν τους δύο χιλίαδες στίχους. … λένε πως έθαψε τους γιούς του με τα ίδια του τα χέρια, όπως ο Αναξαγόρας. Φαίνετε πως αγοράστηκε σαν δούλος και ελευθερώθηκε από τους Πυθαγόρειους Παρμενίσκο και Ορεστάδη, όπως λέει ο Φαβωρίνος στο πρώτο των "Απομνημονευμάτων". (2)
[Η ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ]
Ο Ξενοφάνης, αντίθετα με τους υπόλοιπους Ιωνες φιλοσόφους, έγραψε έμετρα. Ολη σχεδόν τη ζωή του την πέρασε περιοδεύοντας στην περιοχή της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας ασκώντας το επάγγελμα του ραψωδού. "Είναι τώρα εξήντα εφτά χρόνια που βολοδέρνει ο νούς μου στα χώματα της Ελλάδας" (1). Αναφέρετε πως υπήρξε δάσκαλος του Παρμενίδη, χωρίς όμως να είναι απόλυτα εξακριβωμένο. Μερικά από τα σωζόμενα αποσπάσματα του Ξενοφάνη είναι γραμμένα σε ελεγειακό μέτρο και μερικά σε εξάμετρο. Κάποια από τα ποιήματά του ονομάζονταν "σίλλοι", που σημαίνει αλληθωρισμοί ή σάτιρες. Ο Ξενοφάνης, άφησε , επίσης, ένα φιλοσοφικό έργο με τίτλο "Περι Φύσεως". Ο Ξενοφάνης θεωρείτε ο πρώτος σκεπτικιστής φιλόσοφος διότι αμφιβάλει για την απόλυτη ορθότητα κάθε λόγου, άκομα και του δικού του. Κανείς δεν γνωρίζει την αλήθεια. Μόνο υποκειμενικές εικασίες διατυπώνονται. Σέξτος, Προς Μαθηματικούς VII. (1)
"Κανείς άνθρωπος δεν ξέρει, ούτε θα μάθει ποτέ την αλήθεια για τους θεούς και για τα όσα λέω, γιατί ακόμα κι άν κατα τύχη κάποιος είπε πλήρη την αλήθεια, δεν το ξέρει. Για όλα τα πράγματα υπάρχουν μόνο γνώμες."(2)
[ Η ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ]
Ο Ξενοφάνης είναι ο πρώτος φιλόσοφος που εισάγει την έννοια του ενός θεού αντιδρώντας στον ανθρωπομορφικό πολυθεϊσμό του Ομήρου. Ο Ξενοφάνης θεωρεί έναν και ακίνητο θεό που δεν έχει καμία σχέση με τους επαίσχυντους θεούς των ποιητών. "Ο Ομηρος και ο Ησίοδος απέδωσαν στους θεούς όλα όσα είναι επαίσχυντα και αξιοκατάκριτα στους ανθρώπους: την κλοπή, τη μοιχεία και την απάτη μεταξύ τους."(1) Ο Ξενοφάνης διακρίνει πως κάθε ανθρώπινη φυλή δίνει τα δικά της χρακτηριστικά στις θεότητες που πιστεύει. Ακόμα και τα ζώα αν μπορούσαν να ζωγραφίσουν τους δικούς τους θεούς θα είχαν την μορφή ζώου. Ο Θεός είναι ακίνητος νούς που όποτε θέλει, μονο με την σκέψη του σείει τα πάντα."Βλέπει,σκέφτεται και ακούει oλόκληρος"(2)
[Η ΦΥΣΗ]
Ο Ξενοφάνης, ως φυσικός φιλόσοφος, κάνει και αυτός τις παρατηρήσεις του πάνω στην φύση και στα στοιχεία που απαρτίζουν τον κόσμο. Στα πλαίσια των φιλοσόφων της Ιονικής σχολής δίνει και αυτός την ερμηνεία του σε σχέση με την προέλευση του κόσμου. "Ολοι μας προερχόμαστε απο γή και νερό". Στο έργο του διακρίνουμε αναφορές για τα ουράνια σώματα όπως και για την σχέση θάλασσας και γής. Αίσθηση προκαλεί η αντίληψη του Ξενοφάνη πως υπάρχουν άπειροι ήλιοι και φεγγάρια και πως τα πάντα είναι φτιαγμένα απο γη. Η θεωρία αυτή επιβεβαιώθηκε στον αιώνα μας απο την επιστήμη της αστρονομίας, αφού είναι πιά αποδεδηγμένο πως το σύμπαν μας αποτελείται απο εκατομμύρια γαλαξίες. Ο Ξενοφάνης παρατηρούσε προσεχτικά τα φυσικά φαινόμενα και πολλές φορες κατέληγε σε προχωρημένα συμπεράσματα και γενικότερες υποθέσεις, γεγονός που τον διακρίνει απο τους υπόλοιπους προσωκρατικούς φιλοσόφους, που απλώς διατύπωναν ότι παρατηρούσαν.
Ο Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος (570 π.Χ. – 480 π.Χ.)
1«Γνώσεσθε την αλήθειαν και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς»